Saç boyasının zararları nedir cevabını vermeden önce saç boyaları hakkında biraz teknik bilgiye ihtiyacımız var. Saç boyaları yıkanmaya olan direncine göre üçe ayrılır.
Geçici saç boyası: Hızlı renk değiştirir ve saçın sadece dış yüzeyine tutunan boya ilk yıkamada akar. Gençlerin sevdiği sprey ve tebeşir boyalar bu gruptadır.
Yarı kalıcı saç boyası: Saçın rengini çabuk değiştirler; 6 yıkamaya kadar saçta kalırlar. Yurt dışında oldukça popülerdir. Kına da bir çeşit yarı kalıcı boyadır. Gerçek organik boyalar yarı kalıcı boyalardır. Sadece tüpte krem ya da kuru toz şeklinde satılırlar. Oksidan sıvı içeren peroksit bulundurmazlar. Ne yazık ki organik diye satılan bir çok saç boyasının kutusunda amonyak (amonyum hidroksit) içermez yazarken, ayrıntılı içeriğe bakıldığında içeriğinde bulunan hidrojen peroksit içerdiği görülür ki, hisrojen peroksitte en az amonyak kadar tahriş edici bir maddedir. Aslında bu boyalar gerçek organik boya değildir. Neyazık ki kuaförlerde kullanılan organik boyalar da gerçekten organik değiller.
Yarı kalıcı ve geçici boyalar saç kılıfının dışına yapışır ve saça rengini verirler. Kömür katranı boyası dışında çeşitli organik solventler, tuzlar, bitkisel kaynaklı boyalar, nemlendirici ajanlar içerirler.
Kalıcı boyalar: Hidrojen peroksit (amonyak) içeren bir sıvı ve sentez pigmentlerini içeren bir kremin karıştırılması ile elde edilirler. Önce küçük moleküllü boya pigmentleri saçın içerisine girer ve saçın içine giren hidrojen peroksit ile birleşerek okside olduklarında, molekül olarak boyutları büyüdüğü için saçtan geri çıkamaz ve saçta birikirler. Bu tip boyalar saçın boyayı alabilmesi için önce saç kılıfını şişirirler. Saç içindeki keratin proteini kükürt içerir ve kükürt boya içindeki kimyasallar ile etkileşerek, saç renginde değişime neden olur. Bu boyaların renkleri zaman içinde solsa da genellikle kalıcıdır, sadece saç uzadığında dip boyası yapmak gerekir. Bu boyalar saçta oksidasyon yaparak saçı yıpratırlar. % 10 dan fazla kullanıcıda parafenilendiamin denen boyaya karşın allerji gelişebilir.
Renk açıcılar: Renk açıcıların kullanımı, ülkemizde oldukça yoğun talep edilen bir uygulamadır. İçerisinde hidrojen peroksit (amonyak) bulunur ve saçın içindeki boya maddesinin rengini açar. Tekrarlanan renk açma işlemi, saçları gevrek ve kırılgan hale getirir. Saç boyalarının zararlarını anlayabilmek için bir de saçın fiziksel yapısını kavramak gerekir. Saçın dış yüzeyi yağlı lipit bir tabaka ile kaplıdır. Bu tabaka saçı sıcak, soğuk, rüzgar, su ve diğer hasar veren fiziksel ve kimyasal etkenlerden korur. Saçın bu kılıfı suyu saçta tutarak, nemlenmesini sağlayan doğal bir koruyucudur. İşte saç boyaları saçın bu koruyucu tabakasını kısmi olarak ortadan kaldırırlar ve bu hasar maalesef kalıcıdır. Uzun süreli, tekrarlanan saç boyama işlemleri saçın koruyucu dış tabakasını kalıcı olarak hasara uğratır. Böylece saçlar kırılgan, kuru, karışık, mat ve cansız hale gelir. Saç boyaları saçın dayanıklılığını % 50 civarında azaltırlar. Parlaklık ve esnekliğini yitirmesine sebep olurlar.
Saç Boyasının Zararları Nelerdir?
Saç boyaları bazı kişilere kızarıklık, şişlik, kaşıntı ve tahrişe neden olabilir. Hatta bazı kişilerde aşırı alerjik reaksiyonlar, yüzde şişlik ve nefes darlığına neden olabilirler. Alerjik reaksiyonlar için boyama öncesi mutlaka alerji testi yapılmalıdır. Bilinmelidir ki ilk saç boyası yapıldığında alerji gelişmemesi daha sonrasında allerji gelişmeyeceğini göstermez. Aynı renk boya ile saçını boyayanlarda bile yıllar içinde allerjik reaksiyon gelişebilir, zaten farklı bir ton denerken muhakkak alerji testi yapılmalıdır.
Saç boyalarının üretiminde 5000’den fazla kimyasal kullanılmaktadır. Amerika’da 18 yaşın üzerindeki kadınların üçte biri saçını boyamaktadır. 1970’li yıllarda yapılan çalışmalar saç boyalarında bulunan aromatik aminlerin hayvanlarda kanser riskini arttırdığı gösterilmiş ve bu boyaların üretimi kaldırılmıştır. 2008 de yapılan bir çalışmada kuaförlerde mesane kanserinin topluma göre daha sık görüldüğü saptanmış, bu artışın da saç uygulamalarında kullanılan kimyasallarla ilişkili olabileceği düşünülmüştür. Bazı çalışmalarda kan ve kemik iliği kanserleri ile saç boyaları arasında bir ilişki saptanmışken, bazılarında bu ilişki gösterilememiştir. Bu günküi bilgiler ışığı altında kanser ile saç boyama arasında bir ilişki olduğu kesin olarak söylenemez. Fakat bu tip bağlantıların saptanması oldukça uzun yıllar süren araştırmaları gerektirdiğinden konuya şüphe ile bakmakta fayda var. Hepimizin bildiği gibi tıbbi doğrular araştırmaların ışığında gün be gün değişebilmektedir.
Bütün bu bilgi karmaşasına rağmen, sağlığa zararlı ve zehirleyici etkilerinden dolayı; Avrupa Birliği organizasyonunda 2006’ da toplanan bilimsel bir komisyon, saç boyalarında deriden emilebilen bir takım maddelerin kullanımını yasakladı. Şimdiye kadar 22 madde piyasadan geri çekildi ve artık üretilmiyor.
Kimyasal boyalarda yasaklanan, alerjen, kanserojen, iritan veya toksik maddelere dikkat !
6-Methoxy-2,3-Pyridinediamine ve HCl tuzu
2,3-Naphthalenediol
2,4-Diaminodiphenylamine
2,6-Bis(2-Hydroxyethoxy)-3,5-Pyridinediamine
2-Methoxymethyl-p-Aminophenol
4,5-Diamino-1-Methylpyrazole ve HCl tuzu
4,5-Diamino-1-((4-Chlorophenyl)Methyl)-1H-Pyrazole Sulfate
4-Chloro-2-Aminophenol
4-Hydroxyindole
4-Methoxytoluene-2,5-Diamine ve HCl tuzu
5-Amino-4-Fluoro-2-Methylphenol Sulfate
N,N-Diethyl-m-Aminophenol
N,N-Dimethyl-2,6-Pyridinediamine ve HCl tuzu
N-Cyclopentyl-m-Aminophenol
N-(2-Methoxyethyl)-p-phenylenediamine ve HCl tuzu
2,4-Diamino-5-methylphenetol ve HCl tuzu
1,7-Naphthalenediol
3,4-Diaminobenzoic acid
2-Aminomethyl-p-aminophenol ve HCl tuzu
Solvent Red 1 (CI 12150)
Acid Orange 24 (CI 20170)
Acid Red 73 (CI 27290)
Ekolojik denge açısından bakıldığında ise,saç boyalarında sık kullanılan parafenilendiamin denen madde, su kaynakları ve su kaynaklarında yaşayan canlılar için de toksiktir.
Bütün bu zararlarının yanında bir de eve geldiğinizde saçınızın renginin değiştiğini bile fark etmeyen bir eşiniz var ise durum daha da vahim sanırım.
Peki saç boyasının zararlarından korunmak için yapılması gerekenler:
Mümkünse saçlarınızı boyamayın.
Eğer ille de saçınız boyayacaksanız, saç boyamalarınız arasındaki aralıkları uzatın.
Saç renginizi değiştirmeyin, saçınıza renk açma işlemi uygulamayın.
Organik boyaları tercih edin.
Eğer saçlarınız boyalı ise perma, fön, kalıcı saç düzleştirme gibi ikincil işlemlerden kaçının.
Kaş ve kirpiklerinizi boyamayın.
Mümkünse her saç boyama öncesinde saç boyası kullanma kılavuzlarında belirtildiği şekilde alerji testi uygulayın.
Hafif, saçı yıpratmayan saç şampuanları ve ılık su ile saçınız yıkayın. Yıkama sonrasında nemlendirici uygulamayı ihmal etmeyin.