Günümüzde kozmetik kullanımı yaşamımızın vazgeçilmez bir parçası. Kullandığımız kozmetikler ne yazık ki bir takım zararlı kimyasal maddeleri içermekte. Oysa cildimize sürdüğümüz maddeler, beslenme ile aldığımız maddeler kadar sağlığımızı etkiliyor. İşte “Kozmetikler içinde bulunan zararlı kimyasal maddeler nelerdir?” sorusunu yanıtlamaya çalışan bir yazıyla karşınızdayız.
İnsanlar günde ortalama ne kadar kozmetik ürün kullanıyor?
Amerika’da kadınlar günde ortalama 12 kozmetik ürün kullanırken, erkeklerde bu oran kadınların yaklaşık yarısı kadar. Bir kadının bir günde ortalama 168 adet kozmetik içerik ile karşılaştığı bilinmekte.
Kozmetikler gerçekten zararlı mı? Bu zararların bilimsel olarak saptanması mümkün mü?
Kozmetikler içinde bulunan kimyasal maddelerin çoğunluğu sağlık açısından yeterince araştırılmış ve zararlı etkileri ortaya konmuş değildir. Üreticilerin yaklaşımı “Zararlı olduğu kanıtlanmadıkça kullanımı uygundur” görüşüdür ki, bu oldukça risk teşkil eden bir yaklaşımdır.
Bilimsel olarak kozmetiklerin zararlı etkilerinin saptanması pek de kolay değil. Kozmetikler içinde bulunan maddelerin yaşamın hangi evresinde, ne kadar miktarda ne kadar süre ile kullanıldığı, eş zamanlı hangi maddelerle (Gıda, ilaç ve tekstil ürünleri) birlikte alındığı, bu maddelerin birbiriyle etkileşimi ve vücutta kalma süresinin ne olduğu gibi sorulara cevap aranması gerekmektedir.
Bunun yanında kozmetik ürün kullanımına bağlı yaşanan pek çok rahatsızlık, kullanıcıların ürünü kullanımını kesmesi veya diğer bir ürünle değiştirilmesi ile geçebilmekte, yaşanan çoğu problem doktora veya üreticiye yansıtılmamaktadır.
Kozmetik bir üründe zararlı bir kimyasal maddenin bulunmadığı ibaresi o ürünün zararsız olduğunu gösterir mi?
Bu su soruyu bir örnek ile açıklayalım. Biliyoruz ki kozmetik ürünlerde bulunan paraben zararlı koruyucu bir madde. Peki kozmetik ambalajındaki” Paraben içermez” ibaresi kullanılan bu kozmetik ürünün kesinlikle zararsız olduğunu gösterir mi?
Hayır. Çünkü paraben denen preservatif (üründe bakteri üremesini engelleyen koruyucu bir madde) yerine kullanılan yeni koruyucu maddenin zararlı olup olmadığı konusunda yeterli araştırma yapılmamış olmayabilir, yıllar içinde paraben yerine kullanılan alternatif maddenin zararlı etkileri ortaya çıkabilir.
Kozmetik ürünlerin içeriğindeki kimyasal maddelerin listesi üründe yazılması zorunlu mudur?
Evet. Kozmetik mevzuatına göre ürün bileşimine giren içerik maddelerinin kozmetik ürün ambalajında Türkçe veya yabancı dildeki “Ürün Bileşenleri” veya aynı anlama gelen ifadenin listelenmesi zorunluluktur.
Bir kozmetik ürünün içinde zararlı bir kimyasal maddenin bulunup bulunmadığını anlamak için mutlaka etiketindeki içerik listesi okunmalıdır.
Tüketicilerin kozmetik ürünlerin zararları konusunda objektif bir şekilde bilgilendirilmesi gerçekten çok önemli. Gelelim zararlı maddelere.
Kozmetikler içinde kullanılan ve zararlı olduğu bilinen başlıca kimyasal maddeler nelerdir?
- 1,4-dioxane. Şampuan ve sıvı sabunlarda kullanılır. Kanser gelişimine neden olabilir.
- Acrylates (ethyl acrylate, ethyl methacrylate, ve methyl methacrylate). Protez tırnak yapımında kullanılır. Deri, gözler ve boğazda alerjik reaksiyonlara neden olabilir
- Ağır metaller ( kurşun, aluminyum, civa, çinko, krom ve demir). Böbrek ve sinir sistemininde hasar oluşturabilir.
- Benzophenone. Dudak nemlendiriciler, tırnak cilaları ve güneşten koruyucu ürünlerde bulunur. Kansere, hormon değişiklerine ve üreme sisteminde bozukluklara neden olur.
- Butylated hydroksianisole (BHA) veya butylated hydroksitoluen (BHT). Bir çok kozmetik üründe bulunan prezervatif özelliği olan bir maddedir. Organlarda toksik etkiye ve üreme sisteminde bozukluklara neden olabilir.
- Coal tar (Kömür katranı): Saç boyalarında, göz kalemi, maskara ve rujlarda bulunan bir çeşit maddedir. Özellikle koyu renkli saç boyalarında kullanılır. Kansere ve organlarda toksik etkiye neden olabilir.
- Diethanolamin (DEA). Kozmetiklerde çok yaygın kullanılır. Karaciğer tümörlerine neden olabileceği bildirilmiştir.
- Formaldehyde and Formaldehyde salan koruyucu maddeler (Quaternium 15) Formaldehyde, formalin veya metilen glikol olarak bilinir. Şampuan, sabun ve saç kremlerinde bulunur. Keratinle saç düzleştirme işleminde de kullanılır. Kanser gelişimine neden olabilir.
- Hidrokinon. Deri rengini açan kozmetiklerde bulunur. Kansere neden olabilir ve organlara toksik etkisi vardır.
- Koku maddeleri. Kozmetik firmaları ürünlerinin içinde bulunan koku maddelerini ibraz etmemektedir. Ama koku maddelerinin de bir takım zararlı etkileri olabileceğinden, piyasaya çıkarılmadan evvel araştırılmalıdır. Koku maddeleri özellikle alerjik reaksiyonlara neden olur.
- Methylisothiazolinone (MIT) and Methylchloroisothiazolinone (CMIT). Sıvı olan kozmetiklerde prezarvatif (koruyucu) olarak kullanılır. Akciğer ve sinir sitemine toksik etkileri olabilir ve alerjik reaksiyonlarla ilişkilendirilmiştir.
- Oxybenozone. Güneş koruyucularda sıklıkla kullanılır. Kansere neden olabilir. Organlarda toksik etkileri olabilir. Hormon değişiklikleri yapabilir.
- PABA. Güneş koruyucularda bulunur. Tiroid fonksiyonlarını bozar ve hormon bozukluklarına neden olur.
- Paraben. Paraben kozmetiklerin içinde bulunan koruyucu maddedir. Hormon değişikliklerine neden olur. Üreme sistemine zarar verebilir.
- p-Phenylenediamine ( PPD). Saç boyalarında bulunan bir maddedir. Alerjik reaksiyon oluşturur. DNA hasarına ve cilt kanserine neden olabilir.
- Phthalate. Tırnak cilası, şampuan ve cilt temizleyiciler bulunur. Hormon değişikliklerine neden olabilir. Üreme sistemine zarar verebilir.
- Polyetilen glikol (PEG). Polietien glikol kozmetik üründe özellikle nemlendiricilerde yaygın kullanılan bir maddedir. Birçok kanser türü ile ilişkili bulunmuştur.
- Resorcinol. Saç boyalarında ve sivilce tedavisinde kullanılan ilaçlarda bulunur. Yüksek dozlarda toksiktir. Sinir, solunum sitemi ve hormonlara (özellikle tiroid hormonları) zararlı etkileri vardır.
- Siloxan veya silicon. Bir çok kozmetik üründe bulunur. Hormon fonksiyonlarını negatif yönde etkileyebilir.
- Sodium laureth sulfate( SLS). Şampuanlarda ve cilt temizleyicilerinde bulunur. Gözlerde ve deride tahrişe neden olan toksik bir maddedir.
- Triclosan. Kozmetiklerde koruyucu madde olarak kullanılır. Şampuan, deodorant, diş macunu ve parfümlerde bulunur. Kısa süreli yapılan hayvan çalışmalarında tiroid hormon seviyesini düşürdüğü saptanmıştır. Fakat bu etki insanlarda gözlenmemiştir.
- Vazelin. Nemlendirici bir ajandır, kansere, üreme sisteminde sorunlara neden olabilir.
- Vitamin A (retinol, retinyl acetate, retinyl palmitate). Deride tahrişe ve yanıklara neden olabilir. Hamilelikte kullanımı halinde düşük veya doğum kusurlarına neden olabilir.
Kozmetiklerin içinde bulunan zararlı kimyasalların vücutta yaptığı zararlar nelerdir?
- Alerjik reaksiyonlar
- Kanser
- Doğumsal anomaliler
- Tiroid gibi hormon problemleri
- Karaciğer hasarı
- Sinir sitemine toksik etkiler
- Üreme sistemine toksik etkiler
- Deride DNA hasarı
- Tümör gelişimi
Kozmetik ürünlerin zararlı etkilerinden kaçınmak için neler yapabiliriz?
- Kutusunda içeriği yazılmayan ürünleri kullanmayın.
- Kozmetik ürün satın almadan veya kullanmadan önce içerik listesini okuyun.
- Cilt bakımı içeriklerini kontrol edebileceğiniz uygulamaları kullanın (Think Dirty App, Skincarisma, CodeCheck app, CosmEthics ve Beautypedia gibi)
- Kozmetik ürün kullanırken içeriğinde en az kimyasal madde olanlarını tercih edin.
- Kozmetik kullanımı minimale indirin.
- Kozmetik ürünlerin deride, tırnaklarda ve saçlarda uzun süre bırakmayın.
- Zararlı kimyasal maddelerden kaçınmak için sertifikası olan olan doğal kozmetikler kullanın.
- Kozmetik ürünlerin kullanımı ile istenmeyen etki oluşursa, Sağlık Bakanlığı ve üretici firmayı bilgilendirin.
- Kokusuz ürün kullanın.
“Kozmetikler içinde bulunan zararlı kimyasal maddeler nelerdir” yazısı ile ilgili diğer yazılar:
Kozmetik, dermokozmetik nedir?
“Kozmetikler içinde bulunan zararlı kimyasal maddeler nelerdir?” yazısının referansları:
https://www.webmd.com/beauty/features/harmful-chemicals-in-your-cosmetics
https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1474107
https://www.webmd.com/beauty/ss/slideshow-truth-about-beauty-product-dangers
https://www.healthline.com/health/beauty-skin-care-cosmetics#packaging
https://www.safecosmetics.org/chemicals/
https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=8157&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5
https://www.titck.gov.tr/faaliyetalanlari/kozmetik/sik-sorulan-sorular
https://www.ewg.org/the-toxic-twelve-chemicals-and-contaminants-in-cosmetics
https://www.safecosmetics.org/chemicals/
https://www.piedmont.org/living-better/how-to-choose-safe-cosmetics