Beden Dismorfik Bozukluğu (Dismorfofobi) nedir?
Çoğumuzun görünüşümüz ile ilgili sevmediğimiz bir yanı vardır – eğri bir burun, düzensiz bir gülümseme, çok büyük veya çok küçük gözler. Bu kusurlarımızdan kaygılansak bile, bu durum günlük yaşamımızı etkilemez.
Beden dismorfik bozukluğu (BDB) olarak da bilinen dismorfofobi, varolmayan fiziksel bir kusura odaklanmanın görüldüğü bir psikiyatrik bozukluktur. BDB olan kişiler, her gün saatlerce gerçek veya algılanan kusurları hakkında düşünürler. Olumsuz düşüncelerini kontrol edemezler ve kendilerine iyi göründüklerini söyleyen insanlara inanmazlar. Düşünceleri ciddi duygusal sıkıntıya neden olabilir ve günlük işleyişlerine negatif etki eder. Başkalarının kusurlarını fark edeceğinden korktukları için sosyal ortamlardan kaçınabilir ve aile ve kendilerini arkadaşlardan bile soyutlayabilirler. Psikiyatrik bir hastalık olmasına rağmen çoğu hasta bunu kabul etmez ve estetik cerrah ve dermatoloji uzmanlarından yardım ister.
Dismorfofobisi olan hastalar vücutlarının herhangi bir yerinden şikayetçi olabilmekle beraber en çok cilt, saç ve burunlarından şikayet ederler. Hastaların bir çoğunun kırışıklık, sivilce, iz ve büyük gözeneklerinden abartılı şikayetleri vardır.
Dismorfofobinin nedeni nedir ?
Dismorfofobinin nedeni bilinmemektedir.
Genetik faktörler: Kalıtsal bir faktörün hastalığa neden olabileceği düşünülmektedir. BDB’nin kesin nedeni bilinmemektedir. Bir teori, bozukluğun, vücut görünümü hakkındaki bilgileri işleyen belirli beyin alanlarının boyutu veya işleyişi ile ilgili bir sorun olduğunu sürüyor. BDB’nin sıklıkla majör depresyon ve anksiyete gibi diğer ruh sağlığı bozuklukları olan kişilerde ortaya çıkması, bozukluğun biyolojik temeli olduğunu destekler.
Çevresel faktörler. Dış stres faktörleri genellikle BDB’ye neden olmada önemli bir rol oynar. Çocuklukta istismar, akran alayı, ebeveyn eleştirisi ve sosyal medya kullanımı BDB geliştirme riskini artırabilir. Fiziksel görünümü güzellik ile eşitleyen bir toplumdan gelen baskının da BDB’nin gelişimi üzerinde etkili olduğu düşünülmektedir.
Ayrıca hastalık obsesif-kompulsif bozukluğu (OKB) olan kişiler ve akrabalarında sıklıkla görüldüğü için OKB ile ilişkili görünmektedir. Anksiyete ve kişilik bozuklukları, mükemmeliyetçilikle ilişkilidir.
Dismorfofobinin belirtileri nelerdir?
- Yanlış bir şekilde kendilerini aşırı çirkin yapan fiziksel kusurları olduğuna inanmak
- Özellikle vücudun belli bölgelerine odaklanmak: yüzde sivilceler veya lekeler, burun, dudaklar ve gözler gibi yüz özellikleri, saç kalınlığı, rengi veya türü, kellik, ağırlık ve vücut kompozisyonu ( özellikle erkeklerde vücudunun çok küçük olduğu veya yeterince kaslı olmadığı fikriyle meşgul olma), meme büyüklüğü, cinsel organ
- Çok sayıda kozmetik işlem yaptırmak ve estetik cerrahi operasyon geçirmek
- Görünümünü sık sık değiştirmek (bronzlaşma, saç şeklini değiştirmek, kıyafet değiştirmek vb.).
- Görünümünü kontrol etmek için sık sık selfi çekmek veya görünümünüz hakkında sevmediğiniz şeyleri gizlemek veya değiştirmek için uygulamaları/fotoğraf filtrelerini kullanmak.
- Kendine güvensizlik
- Sosyal ortamlardan kaçınmak (dışarı çıkmaktan, başka insanlarla birlikte olmaktan veya fotoğraflanmaktan kaçınmak)
- İşte veya okulda konsantrasyon problemleri
- Takıntılı ayna kontrolü veya aynalardan tamamen kaçınmak
- Engellenemez bir şekilde derilerini yolmak
- Aynalarda görünüşlerini sık sık kontrol etmek veya aynalardan kaçınmak
- Çok fazla makyaj yapmak
- Görünüşlerini sürekli olarak başkalarıyla karşılaştırmak
- Başkaları iyi göründüğünü söylediklerine inanmamak
- Sıkı diyetler yapmak
- Aşırı egzersiz yapmak
- Enlellenemez bir şekilde derilerini yolmak
- Sık sık vücudun sevmedikleri bölgelerine dokunmak
- İntihar düşüncesinin bulunması
Bazen hastalar vücudunun çok küçük olduğu veya yeterince kaslı olmadığı fikriyle meşgul olurlar.Bu erkeklerde daha yaygındır, intihar riski ile ilişkilidir.
Ne zaman doktora başvurmalı?
Görünüşünüzle ilgili utanç ve mahcubiyet, beden dismorfik bozukluğu için tedavi ihtiyacı hissetmeniz için engel olabilir. Ancak herhangi bir belirti varsa, bir psikiyatriste başvurun.
İntihar düşünceleri ve davranışları vücut dismorfik bozukluğunda yaygındır. Kendinize zarar verebileceğinizi veya intihara teşebbüs edebileceğinizi düşünüyorsanız hemen yardım alın.
BDB’ye nasıl tanı konulur?
BDB’ye sıklıkla eşlik eden gizlilik ve utanç duygusu teşhisini zorlaştırır. Bozukluğu olan kişiler genellikle utanır ve endişelerini doktorlarına söylemekten çekinirler. Sonuç olarak, bozukluk yıllarca fark edilmeyebilir veya hiçbir zaman teşhis edilemeyebilir. BDB’li çoğu insan, semptomlar tanı kriterlerini karşılayacak kadar ciddi hale geldikten 10 ila 15 yıl sonrasına kadar teşhis almaz. Hastaların aynı veya birden fazla algılanan fiziksel kusur için tekrar tekrar estetik ameliyat geçirmeleri tanı için çok tipiktir.
Vücut dismorfik bozukluğunuz olabileceğini düşünüyorsanız, bir psikiaytrist ile konuşmalısınız. Doktorunuz BDB tanısını doğrulamak size sorular soracaktır. Doktorunuzun hastalığınızı teşhis etmesine ve en iyi tedaviyi bulmasına yardımcı olmak için duygularınız hakkında dürüstçe konuşmaya çalışmalısınız.
BDB’nin komplikasyonları nelerdir?
- Kendine güvensizlik
- Sosyal izolasyon
- Depresyon veya diğer duygu durum bozuklukları
- İntihar düşüncesi veya davranışı
- Sosyal anksiyete bozukluğu (sosyal fobi) dahil olmak üzere
- Obsesif kompulsif bozukluk
- Yeme bozuklukları (Anoreksia Nervosa)
- Madde kullanımı
- Deri yolma gibi davranışlardan kaynaklanan sağlık sorunları
- Tekrarlanan cerrahi müdahaleler nedeniyle fiziksel ağrı veya şekil bozukluğu riski
BDB’ye nasıl korunulur?
Vücut dismorfik bozukluğunu önlemenin bilinen bir yolu yoktur. Bununla birlikte, vücut dismorfik bozukluğu genellikle erken ergenlik yıllarında başladığından, bozukluğu erken teşhis etmek ve tedaviye başlamak bir miktar fayda sağlayabilir. Uzun süreli idame tedavisi ayrıca vücut dismorfik bozukluğu semptomlarının tekrar ortaya çıkmasını önlemeye yardımcı olabilir.
BDB nasıl tedavi edilir?
Altta yatan psikiyatrik hastalığa ilişkin yetersiz içgörü nedeniyle psikiyatrik tedaviyi reddettikleri için, dismorfofobili hastaların tedavisi genellikle zordur.
Terapi
Yardımcı olabilecek bir tedavi, bilişsel davranışçı terapiye odaklanan yoğun psikoterapidir. Özel seanslara ek olarak aile seanslarını da içerebilir. Bilişsel davranışçı terapi düşünme ve davranma şeklini değiştirerek BDB belirtilerinin yönetilmesine yardımcı olabilir.
İlaç tedavisi
BDB için ilaç tedavisi, fluoksetinve essitalopram gibi seçici serotonin geri alım inhibitörü (SSRI’lar) olan antidepresanları içerir. SSRI’lar takıntılı düşünce ve davranışları azaltmaya yardımcı olabilir. Bazen de tedaviye antipsikotik ilaçlar eklenebilir.
Hastanede tedavi
Bazı durumlarda, vücut dismorfik bozukluğu belirtileri o kadar şiddetli olabilir ki, psikiyatri hastanesine yatışı gerektirebilir. Bu genellikle yalnızca hastalar günlük sorumluluklarını yerine getiremediğinde veya kendine zarar verme tehlikesiyle karşı karşıya olunduğunda önerilir.
Fiziksel aktivite ve egzersiz, depresyon, stres ve kaygı gibi eşlik eden sorunların yönetilmesine yardımcı olabilir. Alkol ve uyuşturucu kullanımı var ise buna yönelik tedavi yapılması faydalı olabilir.
Cerrahi işlemler BDB tedavisinde etkili midir?
Çalışmalar, kozmetik cerrahi yaptıran hastaların yaklaşık yüzde 5-15’inin BDB belirtilerini gösterdiğini söylüyor. BDB’si olan kişiler için kozmetik estetik cerrahi işlemler önerilmez. BDB’yi tedavi etme olasılığı düşüktür ve hatta bazı hastalarda BDB bulgularını daha da kötüleştirebilir. Bu, tekrarlanan kozmetik ameliyatlar veya prosedürler döngüsüne neden olabilir.
Vücut dismorfik bozukluğu ne kadar sürer?
BDB tedavi zor olmakta hastalar tedavi edilebilir ve hastalığı yönetmek genellikle mümkündür. Ne yazık ki, hastalık kendiliğinden geçmez. Bir kez geliştiğinde, ömür boyu süren bir durumdur.
Dr. Şafak MetekoğluadminBDB için tedavi görmek belirtilerin azalması, zayıflaması ve hatta tamamen kaybolmasına neden olur. Semptomların geri döndüğü, alevlendiği veya daha şiddetli hale geldiği bir nüksetme yaşamak mümkün olsa da, etkili tedavi BDB’yi yönetmeye yardımcı olarak yaşam üzerindeki etkilerini sınırlayabilir.
Bir sonraki yazımız sosyal medyanın dismorfobi üzerindeki etkilerinden bahsedeceğiz. Takipte kalın.
“Beden dismorfik bozukluğu ( dismorfofobi)” ile ilgili konular:
Referanslar:
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/body-dysmorphic-disorder/symptoms-causes/syc-20353938
https://www.healthline.com/health/body-dysmorphic-disorder#outlook
https://www.healthdirect.gov.au/body-dysmorphic-disorder#causes
https://adaa.org/understanding-anxiety/body-dysmorphic-disorder
https://www.webmd.com/mental-health/mental-health-body-dysmorphic-disorder
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/9888-body-dysmorphic-disorder
https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/body-dysmorphic-disorder