Diyabetli kişilerde birçok farklı ayak problemi gelişir ve sıradan ayak problemleri bile ciddi sorunlara yol açar. Bu nedenle diyabette ayak problemleri önemsenmeli, ayak bakımına özen gösterilmelidir.
Diyabette ayak sproblemleri neden gelişir?
Diyabette ayak sorunları genellikle “Nöropati” olarak da adlandırılan sinir hasarı olduğunda ortaya çıkar. Nöropati, karıncalanma, ağrı (yanma veya batma), ayakta güçsüzlük ve his kaybına neden olabilir. Sinir hasarı ayrıca ağrı, ısı veya soğuğu hissetme yeteneğini azaltabilir. Fark edilmeyen bir yarada kolaylıkla enfeksiyon gelişebilir. Ayak kasları ve kaslara giden sinirler hasar gördüğünden ayak kasları düzgün çalışmayabilir ve ayağın bir bölümüne çok fazla baskı oluşturmasına neden olabilir.
Diyabette kol ve bacaklardaki kan akışı zayıflar, bu duruma“Periferik damar hastalığı” denir. Zayıflayan kan akışı ayak veya ayak parmaklarında şekil bozukluklarına neden olur ve yaraların iyileşmesi daha uzun sürer. İyileşmeyen bir enfeksiyon da varsa, ülser veya kangren (kan dolaşımının eksikliği nedeniyle doku ölümü) gelişme riski artar. Tedavi ile iyileşmeyen kangren ve ayak ülserleri ayak parmakları, ayak veya bacağın bir kısmının kesilmesine (amputasyon) bile sebep olabilir.
Diyabette ayak problemleri nelerdir?
Aşağıda listelenen ayak problemlerini herkes yaşayabilir. Bununla birlikte, diyabette ayak sorunları daha sık ve şiddetli yaşanır. Bu ayak sorunları enfeksiyona ve amputasyon gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Bu nedenle bu cilt sorunları görüldüğünde mutlaka bir hekime başvurulmalıdır.
Ayakta mantar enfeksiyonu ( Tinea pedis): Mantar enfeksiyonu kaşıntı, kızarıklık, soyulma, su toplaması ve çatlaklara neden olur. Ayrıntılı bilgi “Ayak mantarı” yazımızda.
Tırnak mantarı (Onikomikoz, tinea unguium): Mantar olan tırnak sarımsı kahve renkle, mat ve kalınlaşmıştır. Ayrıca tırnak daha kırılgan hale gelir ve bazen yatağından ayrışalabilir. Ayrıntılı bilgi “Tırnak mantarı” yazımızda.
Nasır: Nasır, genellikle ayağın alt tarafında sert bir deri birikmesidir. DiNasırlar, eşit olmayan ağırlık dağılımından kaynaklanır. Ayrıca uygun olmayan ayakkabılardan veya bir cilt probleminden de kaynaklanabilir. Ayrıntılı bilgi “Nasır nedir? Nasıl geçer?” yazımızda.
Su kabarcıkları: Düzgün olmayan ayakkabılar ve çorapsız ayakkabı giymek, enfeksiyon kapabilecek kabarcıklara neden olabilir. Kabarcıkları “patlatmamak” önemlidir. Cildi korumak ve enfeksiyonu önlemek için antibiyotikli krem kullanılabilir. Yara temiz tutulmalı ve yumuşak bandajlar kullanılmalıdır.
Bunyonlar: Ayak başparmağı ikinci parmağa doğru eğildiğinde bunyon oluşur. Çoğu zaman, ayak başparmağı ile ayağının birleştiği nokta kızarır ve nasır gelişir. Dar burunlu yüksek topuklu ayakkabılar giymekten kaynaklanırlar. Tedavide baş parmak ve ikinci parmağı ayırmak için bir alet kullanabilir. Bunyon şiddetli ağrıya veya şekil bozukluğuna neden olursa, ayak parmaklarını yeniden hizalamak için ameliyat olmak gerekebilir.
Kuru cilt: Kuru cilt çatlayabilir ve bu da mikropların deriye girmesine neden olabilir. Cildi nemli ve yumuşak tutmak için nemlendirici sabunlar ve losyonlar kullanmak gerekir. Ayrıntılı bilgi “Kuru cilt nedir? Nasıl tedavi edilir?” yazımızda.
Diyabetik ülserler: Ayak ülserleri ciltte görülen derin yaralardır. Küçük sıyrıklardan, yavaş iyileşen kesiklerden veya ayağa tam oturmayan ayakkabıların sürtünmesinden kaynaklanabilir. Bazen ülserlerde enfeksiyon gelişebilir. Bazen bu enfeksiyon kemiklere de yayılabilir. Ülser iyileşmiyor ve kan dolaşımı zayıflamış ise, kalp damar cerrahisi uzmanına muayene olmak gerekebilir.
Ayak ülseri iyileştikten sonra oluşan yara izi (skar dokusu) kolayca zedelenebilir. Ülser iyileştikten sonra bu bölgeyi korumak ve de ülserin tekrarlamaması için özel ayakkabılar giymek gerekebilir.
Çekiç parmaklar: Çekiç parmakta, zayıflamış bir kas nedeniyle bir veya birkaç ayak parmağı eğilir. Ailesel olabileceği gibi çok kısa ve dar olan ayakkabıları giymekten de kaynaklanabilir. Çekiç parmaklar yürüme ile ilgili sorunlara neden olabilir ve su toplaması, nasır ve yaralara yol açabilir. Ortopedik düzeltici ayakkabılar çekiç parmakları tedavi edebilir. Şiddetli vakalarda ayak parmaklarını düzeltmek için ameliyat gerekebilir.
Tırnak batması: Tırnak kenarı cildin içine doğru büyüdüğünde meydana gelir. Tırnak kenarları boyunca baskı ve ağrıya neden olurlar. Tırnağın kenarındaki deri cildinize batar, kızarıklık, şişme, ağrı, akıntı ve enfeksiyona neden olabilir. Tırnak batmasının en yaygın nedeni ayakkabı baskısıdır. Diğer nedenler arasında yanlış kesilmiş tırnaklar, ayak parmaklarının sıkışması ve koşma, yürüme veya aerobik gibi aktivitelerden nedeni ile ayaklarda tekrarlanan travma yer alır. Ayak tırnağının bir kısmının çıkarılması, batık ayak tırnaklarından kaynaklanan ciddi sorunları tedavi edebilir.
Ayaktaki siğiller: Siğiller, ayak ucunda veya topukta nasır gibi görünürler. Genellikle merkezlerinde de küçük siyah noktalar vardır. Siğiller genellikle ağrılıdır ve tek veya gruplar halinde görülürler. Siğiller ile ilgili ayrıntılı bilgi “Siğil nedir? Nasıl tedavi edilir” yazımızda.
Ampütasyon: Diyabetli kişilerin bir ayağının veya bacağının kesilmesi diğer insanlara göre çok daha olasıdır. Daha önce de belirttiğimiz gibi diyabet hastalarını amputasyona götüren damar ve sinirlerinde gelişen hasardır. Amputasyonların bir çoğu ayakları günlük olarak kontrol ederek, doktora düzenli ziyaretlere giderek ve uygun ayakkabı giyerek önlenebilir.
Hangi ayak problemleri yaşandığında doktora başvurmalıdır?
Diyabet hastaları, aşağıdaki sorunlardan herhangi birine sahipse doktora başvurmalı.
- Ayak şeklinin zamanla değişmesi
- Ciltte renk değişiklikleri
- Ciltte ısı değişiklikleri
- Ayaklarda karıncalanma, yanma veya ağrı
- Dokunma duyusunun kaybı veya sıcağı veya soğuğu hissetmede sorun
- Ayak veya ayak bileğinde şişlik
- Bacak veya ayaklarda kaşıntı
- Ayak parmakları, ayaklar ve alt bacaklarda kılların dökülmesi
- Ayaklarda yavaş iyileşen açık yaralar (ülserler) ve su dolu kabarcıkların görülmesi
- Tırnak batması
- Ayak parmak aralarında soyulma, pullanma, kızarıklık ve sulantı (mantar enfeksiyonu)
- Kalınlaşmış, sarı ayak tırnakları (tırnak mantarı)
- Nasırlar
- Ciltte, özellikle topuk çevresinde kuruma ve çatlama
- Alışılmadık veya gitmeyen ayak kokusu
- Fiziksel aktivite sırasında bacaklarda ağrı veya kalça ve baldırlarda kramp
Bu haftaki yazımız “Diyabette ayak problemleri” hakkındaydı. Peki diyabet hastası isek ayaklarımıza nasıl bakmalıyız? Haftaya yazımız “ Diyabette ayak bakımı”.
Referanslar:
https://diabetes.org/diabetes/foot-complications
https://www.webmd.com/diabetes/foot-problems
https://dermnetnz.org/topics/diabetic-foot-ulcer
https://www.cdc.gov/diabetes/library/features/healthy-feet.html
https://www.niddk.nih.gov/health-information/diabetes/overview/preventing-problems/foot-problems