Deri, vücudun en geniş ve en önemli koruyucu organıdır. Deri vücudun dış yüzeyini kaplar ve çevreye karşı fiziksel bir bariyer görevi görür. Bu günün konusu ” Derinin yapısı ve görevleri “.
Deri üç tabakadan oluşur. En dışta epidermis, ortada dermis ve en altta subkutan (deri altı) yağ dokusu bulunur.
Epidermis
Derinin üst tabakası olan epidermis elastik bir tabakadır ve kendini yenileme özelliğine sahiptir. Birbirine yapışık hücrelerden oluşur ve kalınlığı vücut bölgelerine göre değişir. Avuç içlerinde ve ayak tabanlarında kalındır, mekanik yaralanmalara karşı dayanıklıdır. Göz kapaklarında ise çok incedir ve maksimum hareket kabiliyeti sağlar.
Epidermiste yer alan hücreler:
- Keratinositler. Epidermisin tabanında hücre bölünmesiyle oluşan temel hücrelerdir. Epidermisin tabanında oluşan yeni hücreler sürekli olarak yüzeye doğru hareket ederler. Hareket eden hücreler yavaş yavaş ölür ve deriden atılırlar. Bu süreç toplam 4 hafta sürer.
- Korneositler. Epidermisin en dış tabakasını oluşturan yassı ölü keratinositlerdir. Birleşerek stratum korneum denen derinin en yüzeysel tabakasını oluştururlar. Bu koruyucu tabaka sürekli olarak aşınır veya dökülür.
- Melanositler. Deride pigment (deriye rengini veren madde) üreten hücrelerdir. Ayrıca melanositler cildi ultraviyole (UV) radyasyona karşı vücudu korurlar. Her insanda aynı sayıda melanosit bulunmasına rağmen cilt rengi kişiden kişiye değişmektedir. Koyu ciltte melanositlerin daha fazla melanin üretmesi derinin koyu renkli olmasına neden olur. Açık tenli insanların melanositleri daha az melanin (cilt pigmenti) ürettiği için güneşin zararlı etkilerinden beyaz tenliler daha fazla etkilenirler.
- Langerhans hücreleri: Vücudun yabancı maddelere ve enfeksiyonlara karşı olan bağışıklık yanıtının oluşturan hücrelerdir.
Dermis
Dermis, epidermisin altında yer alır ve epidermisten 20 ila 30 kat daha kalındır. Epidermis ile dermis arasında bazal membran bulunur ve bu membran iki tabaka arasında ilişki sağlar.
Dermisin ana hücreleri olan fibroblastlar hücre dışı destek dokusunu yani matriksi üretmektedirler. Matriks yapısı kollajen, elastin ve retiküler liflerden oluşmaktadır ve bu lifleri farklı proteinlerden oluşan bir jel çevreler. Dermiste ayrıca vücut savunma sisteminin parçası olan makrofajlar ve mast hücreleri gibi başka hücreler de bulunur. Hücre dışı matriks içinde kan ve lenfatik damarlar, sinirler, kıl kökleri, yağ bezleri ve ter bezleri bulunur.
Dermisteki sinir uçları ağrıyı, dokunmayı, basıncı ve sıcaklığı algılar. Cildin bazı bölgeleri daha çok sinir ucu içerir. Örneğin, parmak uçları çok sayıda sinir ucu içerdiğinden, dokunmaya karşı son derece hassastır.
Ter bezleri ısı ve strese tepki olarak ter üretir. Ter su, tuz ve diğer kimyasallardan oluşur. Ter ciltten buharlaştıkça vücudun soğumasına yardımcı olur. Koltuk altları ve cinsel bölgede özel ter bezleri (apokrin ter bezleri) vardır. Bu bölgelerdeki ter ciltteki bakteriler tarafından sindirildiğinde, karakteristik vücut kokusunu oluşturur.
Yağ bezleri saç foliküllerine (kıl kökü) sebum salgılar. Sebum, cildi nemli ve yumuşak tutan, yabancı maddelere karşı bariyer görevi gören bir çeşit yağdır.
Kıl foliküllerinde bulunan kıllar vücut ısısını düzenleme, yaralanmaya karşı koruma ve hissetmeye katkıda bulunmak gibi bir çok önemli fonksiyonlara sahiptir. Ayrıca kıl kökünün bir kısmı hasarlanan epidermisi yeniden üretebilen kök hücreleri içerir.
Dermisteki kan damarları cilde besin sağlar ve vücut ısısının düzenlenmesine yardımcı olur.
Subkutan doku (Deri altı yağ tabakası)
Dermisin altında, vücudu sıcaktan ve soğuktan korumaya yardımcı olan yağ dokusu bulunur. Bağ dokusu tarafından bir arada tutulan yağ hücrelerinin (adiposit) içinde yağ bulunur. Yağ dokusunun enerji depolama fonksiyonu vardır. Yağ dokusu, düştüğümüzde veya kaza yaptığımızda kas ve kemikleri yaralanmalara karşı korur. Subkutan dokuda bulunan bağ dokusu deri katmanlarını kas ve kemiklere bağlar.
Derinin Görevleri
- Vücuttan zararlı madde (toksin), su ve tuzun terle atılmasını sağlar.
- Kıllar, yağ dokusu , damarlar ve ter bezleri vücut ısısını düzenler.
- Deride ter bezlerinin sağladığı asitdik yüzey bakterilere karşı deriyi korur.
- Epidermisin sıkı yapısı, sürekli dökülerek atılması enfeksiyonlara karşı korur.
- Epidermisin sıkı yapısı, dermisin bağ dokusu ve subkutan yağ deriyi travmalara karşı korur.
- Deri vücudu güneş ışığı, ısı ve elektrik akımına karşı korur.
- Keratin ve lipit manto kimyasal etkilere karşı koruma sağlar. Lipit manto mantarlara karşı da deriyi korumaktadır.
- Deri metabolik olarak aktif bir organdır. Vücuttan gelen hormon, steroid ve inflamasyon (yangı) ara maddelerini, ek olarak dışarıdan gelen böcek ilaçları ve zararlı kimyasallar maddeleri yıkmaktadır.
- Deri krem, merhem velosyon gibi deriye sürülen ilaçların emilimini sağlar.
- Vücuttaki statik elektik akımını dışarı atar.
- D vitamini üretir.
- Isı, basınç, ağrı gibi duyuları algılamayı sağlar.
- Melanin sentezi ile deri ve daha alttaki dokuları güneş ışığına karşı korur.
- Bağışıklık (savunma ) sisteminde aktif rol oynar.
- Deri karbonhidrat, yağ, su ve kanı depolar.
” Derinin yapısı ve görevleri” ile ilgili diğer konular:
” Derinin yapısı ve görevleri” ile ilgili kaynaklar:
https://www.dermcoll.edu.au/atoz/skin-structure-function/
https://my.clevelandclinic.org/health/articles/10978-skin
https://dermnetnz.org/topics/the-structure-of-normal-skin
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK441980/
https://www.hakanbuzoglu.com/deri-ve-derinin-yapisi