Ciltteki renk değişiklikleri, deriden daha açık ve daha koyu olmak üzere iki şekilde görülür.
Koyu renkli lekelerin nedenleri nelerdir?
Çiller, güneş lekeleri ( lentigo ), gebelik lekeleri ( melasma ), bazı iyi huylu cilt benleri, cilt kanseri ( melanom ), mantar hastalıkları, seboreik keratoz, aktinik keratoz ciltte koyu renkli lekelere neden olurlar.
Cilt lekeleri yaşamımızı tehdit etmemekle birlikte bir takım kozmetik problemlere sebep olmakta, hatta bazı kişilerin sosyal yaşamını da etkileyebilen bir takım psikolojik problemlere yol açabilmektedir.
Çiller
Çiller yüz ve güneş gören diğer alanlarda görülebilen milimetrik boyutta kahverengi lekelerdir. Daha çok açık renk tenli, özellikle de kızıl saçlı kişilerde görülür. Çillerin ailesel özelliği vardır ve bazen koyu renk tenli kişilerde de rastlanabilir. Tıbbi olarak çillere ‘ efelid ‘ denir.
Derinin boya pigmenti olan melanin, melanosit denen hücrelerden üretilir. Kış aylarında melanin daha az üretilirken, güneşli havalarda fazla üretilir. Üretilen melanin, keratinosit denen etraftaki deri hücrelerine dağıtılır. Çiller yaz aylarında daha belirginken, kışın keratinositler yeni hücrelerle yer değiştirdiğinden, bu mevsimde ya tamamı ile ortadan kalkar ya da renkleri solar.
Genellikle çiller yaş ilerledikçe azalır ve daha az belirgin hal alırlar. Güneşten korumanın dışında tedaviye gerek yoktur.
Lentigolar ( Güneş lekeleri, yaşlılık lekeleri )
Uzun süreli güneş hasarı, orta yaştan sonra kişilerin yüz ve ellerinde kahverengi, büyük ve düz lekelere neden olur. Çillerden farklı olarak kışın solmalarına rağmen, tamamen ortadan kalkmazlar. Sıklıkla yaşlılık lekeleri veya karaciğer lekeleri olarak bilinirler, doğru tanımlama ise solar lentigodur ( Güneş lekesi ).
Lentigolar sıklıkla açık renkli kişilerde görülür, fakat kolay bronzlaşan kişilerde de sıktır. Lentigolar deriyi boyayan melanosit denen hücrelerin artması sonucu oluşurlar.
Zararsız olan lentigoları, kanser olan erken melanomdan ayırmak önemlidir. Eğer bir leke büyüyorsa, birden fazla renk içeriyorsa ve sınırı düzensizse veya herhangi bir şüphe uyandırıyorsa, mutlaka bir dermatoloji uzmanına başvurmak gerekir.
Gebelik Lekesi ( Gebelik maskesi, Melasma )
Sıklıkla karşılaştığımız, yüzde görülen koyu lekelerden biri gebelik lekeleridir. Kadınlarda yaygın olarak gebelik, doğum kontrol hapı veya östrojen hormonu kullanılması ile ortaya çıkar. Bu tip lekeler erkeklerde de gelişebilir. En çok alın, yanak ve dudak üzerinde görülür. Öncelikle doğum kontrol hapları kesilmeli, güneşe olabildiğince maruz kalınmamalı, şapka ve güneşten koruyucular kullanılmalıdır. Tedavisinde hidrokinon, azeleik asit veya kojik asit gibi kimyasal renk açıcılar veya günlük uygulanan peeling kremleri kullanılabilir. Ayrıca dermatoloji uzmanı tarafından kimyasal peeling uygulanabilir.
Benler (Nevüsler)
Ciltteki benlerin gelişim nedeni bilinmemekle beraber, bu benlerin sayısı genellikle kalıtsal olarak belirlenir ve sayıları bir kaç taneden düzinelere kadar varabilir. Sıklıkla erken çocukluk yaşlarında ortaya çıkmaya başlar ve ergenlik çağında sayıları hızla artar. İlk önce küçük yassı noktalar şeklinde ortaya çıkar, daha sonra çapları büyüyebilir. Yıllar geçtikçe kabarıklaşabilecekleri gibi düz de kalabilirler. Benlerin yüzeyi pürüzsüz, pürtüklü, hatta böğürtlen benzeri olabilir, üstlerinde kalın koyu renkli kıllar bulunabilir. Rengi deri renginden daha koyu renklere kadar uzanan bir çeşitlilik gösterebilir.
Melanom ( Cilt Kanseri )
Evet. Melanom cilt benlerine benzer görüntüde olabilen çok kötü huylu bir cilt kanseridir. Melanomların % 30′ u benlerin üzerinde, % 70′ i de normal deride gelişir. Çok sayıda ben olması, melanom gelişme riskini arttırır. Özellikle 75′ in üzerinde beni olan kişiler melanom açısından sıkı takip edilmelidirler. Ayrıca açık ten rengine sahip olmak, ailede melanom bulunması, uzun yıllar güneşte kalmak riski arttıran faktörlerdir. Bir deri beni, birdenbire ortaya çıktıktan sonra hızla büyür kabarıklaşırsa, boyutu 6 mm’nin üzerinde ise, oldukça koyu kahve veya siyah renkte ise, içinde birden fazla renk barındırıyorsa, sınırları düzensiz, girintili çıkıntılı ise, kanıyorsa bir dermatoloji uzmanına acilen başvurulmalıdır. Cilt kanserlerinden korunmanın yolu güneşten sakınmaktır. Özellikle güneşin yer küreye dik geldiği 10.00 -15.00 saatlerinde güneşe çıkmamak, 15 koruyucu faktörden ( SPF 15 ) yüksek güneşten koruyucuları kullanmak gerekir.
Diğer kahverengi lekeler
Eğer kahverengi lekelerin üzeri pullu ise solar keratoz ( aktinik keratoz ) veya seboreik keratoz olabilir.
Ciltte beyaz lekelerin görüldüğü durumlar nelerdir?
Vitiligo, mantar hastalığı ( pitriasis versicolor ), pitriasis alba ve doğuştan itibaren mevcut olan beyaz lekeler; ciltte beyaz lekelerin görülebildiği hastalıklardır.
Vitiligo nedir?
Vitiligo deriyi boyayan maddenin ( pigment ) kaybı nedeniyle, cildin beyazlaşması ile seyreden bir hastalıktır. Hastalık vücudun herhangi bir yerini tutabilir. Bu hastalık otoimmün ( vücudun pigment hücrelerine karşı antikor oluşturduğu ) bir hastalıktır. Vitiligosu bulunan hastaların çoğu sağlıklı olmasına rağmen bazı hastalarda guatr hastalığı gibi otoimmün hastalıklar vardır.
Ciltte lekelere neden olan pitriasis versicolor nasıl bir hastalıktır?
Pitriasis versicolor deri yüzeyindeki bir mantarın aşırı üremesi ile oluşan, yaygın rastlanılan bir deri hastalığıdır. Bu aşırı gelişim deride beyaz veya kahverengi renk değişikliğine ve pullanmaya neden olur.
Çocuklarda görülen pitriasis alba nedir?
Pitriasis alba çocuklarda özellikle yüz bölgesinde. üzeri hafif kepekli beyaz lekeler şeklinde görülür. Hastalığın temel nedeni bilinmemekle beraber, atopik bünyeye sahip olmak ve derinin kuru olmasının hastalığın gelişiminde rol oynadığı düşünülmektedir.
Cilt lekelerinin tedavisi
Kahverengi lekeler, geniş spektrumlu güneşten koruyucuların devamlı ve dikkatli bir şekilde kullanımı ile solar. Ayıca bazı leke giderici kremlerin düzenli kullanımı da fayda sağlar. Bu kremler hidrokinon ve alfa hidroksi asit, C vitamini, retinoik asit, azelaik asit gibi antioksidanları içerirler.
Bununla beraber kahverengi lekeler kimyasal peeling, krioterapi ve bazı lazer tedavileri ile etkili ve hızlı bir şekilde tedavi edilebilirler.
Flashlamp-pulsed tunable dye lazer, Q-switched Nd: YAG lazer (neodmium-yitrium-aluminyum-garnet), KTP lazer, Kripton lazer, Copper bromide lazer gibi uygun yeşil ışık veren cihazlar kullanılabilir. Ayrıca Q-switched alexandrite, Q-switched ruby gibi kırmızı ışık yayan lazerler de uygulanabilir. Intensive pulsed light (IPL) de benzer etki gösterir. CO2 ve Er:YAG lazerler ise derinin yüzeyini soyarak kahverengi lekeleri tedavi ederler.
Oldukça yüzeyel olan soyma teknikleri, çok rahatsız edici değildir ve de zaman kaybına neden olmaz, fakat bir kaç tedavi seansı gerekebilir. Ne yazık ki tedavi sonrası lekeler, bazen kötüleşebilir. Muhakkak devamlı bir güneş koruması gereklidir, çünkü bu lekeler yaz aylarında yineleyebilirler.
Cilt lekeleri takibi
Eğer kahverenkli bir lekede kanser şüphesi var ise, dermatoloji uzmanınız dermoskopik muayene ve fotoğraflamayı veya lekeyi cerrahi olarak çıkartıp; patolojik incelemeye gündermeyi tercih edebilir.
Pitriasis versicolor denen mantar lekeleri, sürülen veya ağızdan alınan ilaçlarla tedavi edilir. Lokal uygulanan tedaviler deriye uygulanan şampuan, krem ve losyonlar şeklinde olabilir. Bir çok ağızdan alınan tedavi, pitriasis versicoloru başarılı bir şekilde tedavi eder. Fakat yan etkileri ve diğer ilaçlarla etkileşimi yüzünden, bu ilaçlar dermatoloji uzmanlarının kontrolünde kullanılmalıdır.
Pitriasis alba tedavisinde kortizonlu krem ve nemlendiriciler kullanılır.
” Cilt lekeleri” ile ilgili diğer konular:
Aktinik keratoz
Benler
Güneş koruyucular
Intensive pulsed light (IPL)
Kimyasal peeling
Lazer
Melanom
Pitriasis versicolor
“Cilt Lekeleri” ile ilgili sorular ve cevapları için tıklayınız.