Ayak mantarı nedir? Belirtileri nelerdir? Nasıl tedavi edilir?
Ayak mantarı dermatofit denilen mantar organizmanın ayakta yaptığı bir tür enfeksiyondur. Ayakta mantar enfeksiyonuna çok sık rastlanır, hemen herkes hayatında bir kez mantar enfeksiyonu geçirir. Daha sıklıkla sıcak ve nemli bölgelerde erkelerde daha fazla görülür. En sık etkenler Trichophyton rubrum, Trichophyton interdigitale, Epidermophyton floccosum türü mantarlar etkendir. Aynı mantar türü kasık bölgesinde de enfeksiyona neden olabilir. Mantar özellikle karanlık, nemli ve ılık ortamlarda kolaylıkla ürer. Ayakkabının içindeki ayaklar mantarın üremesi için çok uygundur.
Ayak mantarının tipleri nelerdir ve nasıl belirti verir?
İnterdigital tip: Ayak parmak araları (özellikle son 4 ve 5 parmak arası) soyulur, kabuklanır ve pullanır.
Kronik hiperkeratotik (kuru, kalınlaşmış tipi) : Ayak tabanlarında kuru pullanmış alanlar şeklinde görülür. Özelikle bu tipin aşırı formlarında, tüm ayak tabanı, topuk ve ayakların yanları kurudur, fakat kızarıklık ve kaşıntı yoktur. (Mokasen tipi) Bu tip de ayak sırtındaki ciltte değişiklik olmaz.
Atlet ayağı: özellikle 4.ve 5. parmaklar arasında olmak üzere; deri nemli, kaşıntılı ve pullanmıştır.
Dizhidrotik tip: Ayak sırtı ve kenarlarında gruplar halinde su toplamaları oluşur. Bu tip egzema ve sedef ile karışabilir.
Tinea corporis tipi: Tinea corporis vücutta görülen mantar enfeksiyonudur ve bu enfeksiyondaki gibi halka tarzında kuru kızarık alanlar ayak sırtında görülür.
Dizhidrotik tip: Ayak sırtı ve kenarlarında gruplar halinde su toplamaları oluşur. Bu tip egzema ve sedef ile karışabilir.
Tinea corporis tipi: Tinea corporis vücutta görülen mantar enfeksiyonudur ve bu enfeksiyondaki gibi halka tarzında kuru kızarık alanlar ayak sırtında görülür.
Ayak mantarı nedir ve nasıl gelişir?
Hastalık her yaşta görülebilmekle beraber, çocuklarda nadir görülür. Mantar sporları, banyo zemini, spor soyunma odaları ve havuzlarda aylarca yaşayabilir. Ortak yaşanan yerlerde çıplak ayakla dolaşmak, başkasının havlu çorap ve ayakkabılarını kullanmak hastalığın bulaşmasına neden olabilir. Bazı insanlar için dirençli bir şekilde ayak mantarına meyilli olabilmektedirler. Özellikle spor yapanlar, sık abdest alanlar, devamlı kapalı hava almayacak tüde ayakkabı giyenler, özellikle aynı çorap ve ayakkabıyı uzun süre giyenler, aşırı ayak terlemesi olanlar, kemoterapi veya kortizon benzeri ilaç kullanımı, AIDS gibi hastalıklar nedeniyle bağışıklık sistemi yetmezliği olanlar dolaşım bozukluğu olanlar (örneğin lenfödem) tekrar eden dirençli enfeksiyonlara yakalanma riskine daha fazla sahiptirler.
Ayaktaki bütün cilt döküntüleri mantara bağlı olarak gelişmediğinden, ayaktaki her döküntü için mantar ilacı kullanılması döküntünün kötüleşmesine neden olabilir. Bu durumda bir Dermatoloji uzmanına başvurunuz. Doktorunuz size doğru tanıyı koyarak, doğru tedaviyi verecektir. Tedavi edilmeyen mantar enfeksiyonunda ayakta su kabarcıkları ve çatlamalar meydana gelir ve ikincil olarak bakteri enfeksiyonu gelişebilir.
Ayak mantarına nasıl tanı konulur?
Hastalığın tanısı muayene veya gerekirse mikroskopik inceleme sonrası konulur. Gerek görülürse de mantar kültürü yapılır.
Ayak mantarı nasıl tedavi edilir?
Mantar tanısı konulduğunda tedavi bir an önce başlanmalıdır. Basit olgularda antifungal içeren kremler etkilidir ve yanma kaşıntı gibi bulguları hızla giderirler. Şiddetli olgularda eğer enfeksiyon krem tedavilerine dirençli ise antifungal tabletler kullanılabilir. Ayak tırnaklarındaki mantar enfeksiyonunun tedavisi güçtür ve antifungal tabletlerin aylarca kullanılması gerekir. Tedavinin düzgün uygulanması gerekir. Derinizde herhangi bir bulgu olmadığı halde mantar derinizde halen yaşıyor olabilir, bu durumda tedavinin erken kesilmesi tekrara neden olabilir.
Eğer ayak mantarı tedaviye direnç gösterirse aşağıdaki durumlar söz konusu olabilir:
Tedavisi yapılmamış tırnak mantarı olması
Aile içi veya ortak yaşam alanlarından yeniden bulaşma
Diğer aile bireylerinin tedavi edilmemesi
Mantar zannedilen cilt sorununun egzema veya sedef olması
Hangi vakalar tedaviye dirençlidir?
Özellikle tırnak mantarı olup da tırnak mantarı tedavi edilmeyen hastalar
Bulundukları mekanlar itibari ile mantar ile karşılaşma olasılığı olanlar
Aile bireylerinin tedavi edilmediği durumlar
Bulguların mantardan değil, egzama veya sedef nedeniyle olması
Mokasen tipinde dirençli mantar enfeksiyonunun olması
Ayak mantarından korunmanın yolları nelerdir?
Ayaklarınızı her gün yıkayınız.
Banyo sonrasında ayaklarınızı iyi kurulayınız.
Özellikle yaz aylarında sıkı ayakkabılar giymekten kaçınınız. Sandalet gibi ayakkabıların giyilmesi en uygundur.
Teri emecek tarzda pamuklu çoraplar giyin ve çoraplarınızı her gün gerekirse daha sık değiştirin.
Antifungal içeren pudraları ayağınıza sürün ve ayakkabılarınızın içine dökün.
“Ayak mantarı” ile ilişkili diğer konular:
“Ayak mantarı ile ilişkili kaynaklar:
Türk Dermatoloji Derneği Hasta Bilgilendirme Broşürü: Ayak mantarı
Deri ve Zührevi Hastalıklar Derneği Hasta Bilgilendirme Formu:MAntar hastalıı ve tedavisi