Bu güne kadar kozmetik reyonlarında sprey, losyon, köpük, stick gibi geniş bir güneş koruyucu ürün yelpazesi tüketicilere sunulurken, şimdi bu ürün çeşitliliğine bir de güneş koruyucu haplar ve ultraviyole ölçen bileklik gibi yeni seçenekler de eklendi.
Güneş koruyucu haplar klasik güneş koruyucu ürünlerin yerini alabilir mi?
Cilt kanseri en sık görülen kanser türüdür ve bilindiği gibi güneşten korunma, cilt kanserini engellemenin en pratik ve önemli yoludur. Bir hap alarak güneş saatlerce korunabilme fikri çok cazip gözükse de, hali hazırdaki bilgilerin ışığında, gölgede kalmak, koruyucu kıyafetler giymek, geniş spektrumlu SPF 30 üzeri, suya dayanıklı güneş koruyucuları düzenli kullanmak güneşten korunmanın en güvenilir yoludur.
Güneş koruyucu haplar nasıl etkili olur?
Güneş koruyucu haplar birçok değişik etken madde içerip, farklı şekillerde etki gösterebilmelerine rağmen, genellikle antioksidan etki ile güneşten korurlar. Güneş ışığına maruz kalma ile tüm vücutta antioksidan aktivite azalır. Bu hapların çoğu antioksidan aktiviteyi yeniden düzeltmeyi hedefler. Bu hapların birçoğu ultraviyole güneş ışığının bağışıklığı baskılayıcı etkisini azaltırlar.
Güneş koruyucu hapların içeriklerinde hangi maddeler vardır?
Güneş koruyucu hapların içinde en fazla araştırma yapılan ürün Polypodium leucotomos (PLE) içerenlerdir. PLE Orta ve Güney Amerika’da yetişen bir çeşit eğrelti otu ekstresidir. Amerikan yerlileri bu bitkiyi enflamatuar hastalıklar ve cilt hastalıklarının tedavisinde yıllardır kullanmıştır. Deride ultraviyoleye ile güneş yanığı oluşması için gereken zaman bu ekstre alındığında uzamaktadır. Ayrıca Avrupa’da yapılan bazı çalışmalar PLE’nin güneş alerjisindeki hassasiyeti azalttığını göstermiştir. PLE’nin etki mekanizması biraz karışık olmakla birlikte, etkileri aşağıdaki başlıklar altında toplanabilir:
PLE serbest radikalleri ve reaktif oksijen radikallerini temizler. Bu yüksek enerji moleküllerinin hücre hasarına neden olduğu ve bütün kanser tipleri ile ilişkili olduğu uzun süredir gösterilmiştir.
Langerhans hücrelerinin tükenmesini engeller.
Güneş yanığı hücrelerinin sayısını azaltır.
PLE DNA hasarını (ultraviyolenin oluşturduğu siklobütan pirimidin dimerleri oluşumunu) engeller.
PLE mast hücrelerinin deri dokusuna girmesini engeller, böylece deride enflamasyona (kızarıklık ve kaşıntı) neden olan maddelerin mast hücrelerinden yayılımı engellenir.
PLE nasıl kullanılır?
PLE içeren hapların günde bir kez kullanımı önerilir. İlaç hızla emilir ve ilacın etkisi alımından sonra iki saat devam eder. İlaç güneş yanığının ilk belirtisi olan kızarıklık reaksiyonunu engeller. İlaç güneşe çıkmadan yarım saat önce alınmalı, eğer güneşte 2-3 saatten fazla kalınacaksa bir kapsül daha alınmalıdır. İlacın güneş koruyucu etkisi deride kızarıklık gerileyene kadar devam eder. PLE’nin deride oluşturduğu antioksidan etkiyi yüzeyel uygulanan güneş koruyucular sağlayamaz.
İlacın kullanımında dikkat edilmesi gereken durumlar nelerdir?
PLE içeren hapların 18 yaşın altında, hamile ve emzikli bayanlarda kullanımı test edilmemiştir. Hamile olan bayanlar PLE içeren haplar kullanmamalıdır.
PLE içeren hapların yan etkileri nelerdir?
PLE içeren haplar Avrupa’da herhangi bir yan etki bildirilmeden 20 yıldır kullanılmıştır. Fakat PLE’nin diğer ilaç ve destek ürünleri ile birlikte kullanımı ve etkileşimine dair testler yapılmamıştır. PLE’nin kalp ve tansiyon hapları ile etkileşime geçebileceği düşünülmektedir, çünkü Polypodium vulgare denen başka bir eğrelti otunun kalp ile ilgili yan etkileri gözlenmiştir.
PLE’nin güneşten koruma faktörü kaçtır?
PLE içeren haplar, deriye uygulanamadıkları için koruma faktörleri bulunmamaktadır. Klasik güneş koruyucular ile kıyaslı çalışmalarda PLE içeren hapların SPF 3-5 koruyucular ile eşdeğer koruma sağladıkları saptanmıştır. Bu önerilen güneş korunma için önerilen SPF 30 değerinin oldukça altındadır.
PLE dışında hangi etken maddeler güneşten koruyucu hap içeriğinde bulunur?
Yeşil çay ekstresi, vitamin C ve E içeren ürünlerinde güneş hasarından koruyucu etkileri vardır. Fakat yeşil çay ekstresi ile yapılan çalışmalarda yeşil çay ekstresi deriye uygulanmış, C ve E vitamini ise ağız yolu ile alınmıştır. Çok sayıda antioksidan madde içeren hapların içerdikleri antioksidanların etkileri ile ilgili tek tek bilgilerimiz olduğu halde, bu antioksidanların bir araya geldiklerinde faydalı olup olmadıklarına dair ayrıntılı araştırma yoktur. İlaçların içindeki antioksidanlar birlikte alındıklarında bağırsaklardan emilimi azalabilir ve bir antioksidan beklenilenden daha az etki gösterebilir.
Bu nedenle güneş koruyucu hap almak istiyorsanız, birlikte mutlaka güneşten koruyan kıyafetler giyin ve güneş koruyucu uygulayın. Bu tür güneş koruyucuların nasıl kullanılması gerektiğine ait gerçekleri ve uzun dönemdeki güvenirliliklerini anlayabilmek için birçok çalışma yapılmasına ihtiyaç vardır.
Kişisel diyetin güneşten korunma üzerindeki etkisi nasıldır?
Kişisel diyetin güneşten korunmada etkisi olup olmadığı bilinmemektedir. Örneğin yeşil çay ekstresinin cilde sürülmesi ile oluşan koruma etkisi araştırılmışken, içilerek kullanıldığında bir etkisi olup olmadığı araştırılmamıştır.
Vitamin C ve E’nin deriyi güneş hasarından koruyucu özelliği gösterilmesine rağmen güneşten korunmada bu vitaminlerin kullanımı için güvenilir bilgiler yetersizidir. Yalnızca aşırı yüksek dozların güneş koruyucu etkisi gösterilmişken, bu kadar yüksek dozda C ve E vitaminin uzun süre kullanımının güvenli olup olmayacağı henüz bilinmemektedir.
UV ölçer bileklik ya da telefon uygulamaları güneşten korunmada etkin araçlar olarak kullanılabilirler mi?
Kişilerin ne kadar ultraviyole ışığına maruz kaldığını ölçen bileklik şeklinde yeni cihazlar geliştirilmiştir. Bu gerçekten ilgi çekici bir gelişmedir. Bu toplumun genelinin güneşten korunma ihtiyacı ile ilgili farkındalığını arttırabilecek bir buluştur. Ama bu cihazlarında güvenirliliği konusunda araştırmalara ihtiyaç vardır. Bu cihazlar kişilerin güneşten koruyucu uygulamalarını veya gölgede kalmalarını hatırlatmak için faydalı olacaktır. Ama yine de bu cihazların güvenirliliği netleşene kadar, klasik güneşten korunma önlemlerine devam edilmelidir.
“Güneş Koruyucu Haplar” ile ilgili diğer konular:
Güneş Koruyucular
Güneşten Koruma Rehberi
Güneşlenmenin Zararları
Güneş Yanığı
Güneş ve Cildimiz