Melanom nedir?
Melanom deri kanserlerinden biridir. Erken yakalandığında tamamı ile tedavi edilebilirken; geç yakalanan, ilerlemiş vakalar öldürücü olabilir. Kanserli dokuda tek tip hücre kontrolsüz biçimde çoğalarak, normal dokunun yerini alır ve tıpkı bir bahçede büyüyen yabani otlar gibi bu dokunun fonksiyonlarını bozar. Melanom, deriye rengini veren melanosit dediğimiz pigment hücrelerinin kanseridir. Normal melanositler derinin dış tabakasında bulunur ve melanin denen boyayı üretirler ki, bu boya derimize rengini verir. Kanser, melanositler aşırı miktarda artıp, çevre dokuya saldırmaya başlayınca gelişir.
Nedeni nedir?
Melanomun neden geliştiği kesin olarak bilinmemekle beraber, aşırı güneş hasarının (özellikle çocukluk çağında şiddetli güneş yanığı geçirenler ) melanomu tetiklediği bilinmektedir. Yapay bronzluk sağlayan solaryum cihazları da melanoma neden olabilir.
Kimler melanoma yakalanabilir?
Herkeste melanom görülebilir. Fakat açık tenli güneş hassasiyeti bulunan kişiler daha fazla risk taşır. Güneş kaynaklı ultraviyole radyasyon melanomun en büyük sorumlusudur ve az bronzlaşan ve güneş yanığına eğilim olan kişiler daha yüksek riske sahiptir.Yaşam boyu alınan kronik güneş hasarından ziyade, çocukluk ve ergenlik dönemindeki güneş yanıkları daha fazla hasara neden olur. Çocukluk döneminde güneş hasarı olup, çok sayıda beni olan kişiler daha fazla riske sahiptir. Herkeste ben vardır ve bu benlerin bir çoğu zararsızdır. Fakat ellinin üzerinde beni olan kişiler daha fazla riske sahiptir. Bazı benler sıra dışı ve düzensiz görünümdedir. Bu benler sıra dışı (atipik, displastik) ben olarak tanımlanır. Sıra dışı beni olanlarda melanom gelişme riski daha yüksektir. Melanoma ailesel yatkınlık da olabilir. Yakın akrabaların birinde (anne, baba, amca ve teyze gibi) bu kanser olan kişiler yüksek riske sahiptir. Tüm bu faktörler (açık tenli olmak, güneş hassasiyetine sahip olmak, güneş yanığı öyküsü olmak, çok sayıda beni olmak, sıra dışı benlere sahip olmak, yakın akrabalarında melanom bulunması) bu kanser riski taşıdığınızı gösterir. Herkes hatta bu risk faktörlerine sahip olmayanlarda melanom hastası olabilir. Fakat bir veya daha fazla risk faktörüne sahip olanlar daha sıklıkla melanoma yakalanır. Bu risk faktörlerinden bazıları sizde mevcut ise periyodik sağlık muayenenizi bir Dermatoloji uzmanına yaptırınız.
Neler araştırmalıdır?
Çoğunlukla melanom derinin yüzeysel tabakasında başlar ve kolay tedavi edilir. Bununla beraber, melanom ilerlediğinde, derinin alt tabakalarına doğru yayılır, kan ve lenf damarlarına geçer ve vücuda yayılır ve yaşamı tehdit eden bir sağlık problemi oluşturur. Bu nedenle melanomu henüz derinin yüzeysel tabakasında iken yakalamak çok önemlidir. Melanom vücudun herhangi bir yerinde hatta güneş görmeyen yerlerde bile oluşabilir. Fakat en fazla erkeklerin sırtında kadınların ise bacaklarında görülür. Melanom genellikle kahve renkli veya siyah renktedir. Ama nadiren kırmızı, deri renginde veya beyaz olabilir. Melanom daha evvelden mevcut olan bir benin üzerinde veya daha önceden normal görünen derinin üzerinde gelişebilir. Melanom yavaşça büyür. Bu nedenle bir ben de büyüme, değişiklik ve düzensizlik şüphe ile karşılanmalıdır.
Melanom tedavisi mümkün müdür?
En iyi tedavi erken tanı konulduğunda yapılabilir. Deneyimli bir Dermatoloji uzmanının muayenesi melanom şüphesi olan bir benin olup olmadığını kolaylıkla ortaya çıkartır. Eğer muayenede şüpheli bir ben saptanırsa biyopsi yapılmalıdır. Biyopsi işleminde benin bir bölümü veya tamamı cerrahi olarak çıkartılarak mikroskop altında incelenir. Bu işlem muayenehane koşullarında yapılabilecek basit bir işlemdir. Eğer melanom teşhisi konulursa, melanomun derinliğine göre tedavi şekline karar verilir.
Melanom tedavisi melanomlu deri dokusunun etraftan bir miktar dokuyu da içerecek şekilde cerrahi olarak çıkartılması ile başlar. Normal deri alanının incelenmesi kanser dokusunun tamamıyla cerrahi olarak çıkartılıp çıkartılmadığını ortaya koyar. Hastalığın seyri melanomun derideki kalınlığına bağlıdır. Derinin üst tabakası olan epidermiste sınırlı melanom melanom in situ olarak adlandırılır ve basit cerrahi çıkartma işlemi ile kür oranı %100 dür. Bununla beraber tedavi edilmezse melanoma derinin derin tabakalarına doğru yayılır, daha derinleştikçe kan ve lenf damarlarına daha yaklaşır ve damarlar yolu ile deri dışındaki organlara yayılarak yaşamı tehdit eden boyuta ulaşabilir. Deri biyopsisinde melanom saptandığında patolog tarafından melanomun derinliği ölçülüp rapor edilmelidir. Saptanan derinliğe göre tedavi planlanır. Derin melanomlar yayılma eğilimi gösterir. Eğer kanser yayılacaksa tipik olarak ilk lenf düğümlerine yayılır. Lenf düğümü lenfatik sistemin bir parçasıdır. Lenfatik sistem kan damarları gibi vücuda dağılan ve dokuların temizlenmesini sağlayan damarlardan oluşur. Bu damarlar lenf düğümü dediğimiz şişliklere doğru akar. Lenf düğümleri vücudun bir çok bölgesinde yaygın olarak bulunur. Farklı lenf düğümleri farklı vücut bölümlerine hizmet eder. Eğer kanser yayılmışsa; diğer organlara yayılmadan evvel, en yakın olan lenf düğümüne gider. Sentinel lenf düğümü biyopsisi denen bir yöntem ile melanom hücrelerinin ilk ulaştığı lenf düğümü saptanabilir. Melanomun derinliğine göre sentinal lenf düğümü biyopsisi yapılıp yapılmayacağına karar verilir.
Kendimi melanoma karşı nasıl koruyabilirim?
Ultraviyole radyasyona fazla maruz kalmak melanomun en önemli sebebidir. Çocukluk ve ergenlik döneminde alınan radyasyon en fazla hasara neden olmaktadır. Bu nedenle çocuk ve gençlerin güneşten korunmaları oldukça önemlidir. Güneş ışınlarının en yoğun olduğu saatlerde (10.00-16.00) güneşten korunmalıdır. Hem UVA hem de UVB den koruyan güneşten koruyucu kullanılmalı ve sık olarak tekrar edilmelidir. Ultraviyole ışığı bloke edecek geniş şapka,uzun kollu kıyafet ve pantolon giyin. Solaryum cihazlarını kullanmayın.
Erken tanı en iyi tedavidir. Bu nedenle her ay kendi cilt muayenenizi kendiniz yapınız. Düzensiz olan, büyüyen ve değişen benlerinizi aşağıdaki kurallara göre değerlendiriniz. Sıra dışı bir beniniz var ise bir an önce bir Dermatoloji Uzmanına başvurunuz. Senede bir kez benlerinizi bir Dermatoloji Uzmanına kontrol ettiriniz.
Melanom bulguları
Asimetri – Benin bir tarafının diğer tarafından farklı olması. Benin ortasından hayali bir çizgi çiziniz. Benin her iki yanı aynı büyüklük ve aynı şekilde mi? Melanomda genellikle asimetri vardır.
Sınır Düzensizliği – Melanomun sınırı veya kenarı genellikle pürüzlü, çentikli veya bulanıktır.
Renk – Selim benler herhangi bir renkte olabilir, fakat genellikle tek renklidir. Sıklıkla birden fazla rengi içinde barındırır.
Büyüklük – Selim benler küçük kalırken, melanom büyümeye devam eder. Genellikle 6 milimetden büyüktür.
“Melanom” ile ilgili diğer konular:
Ben (Nevüs)
Cilt kanseri
Displastik nevüs
Güneş koruyucu
Kendi kendine ben muayenesi
Kendi kendine ben muayenesi formu
“Melanom” ile ilgili kaynaklar:
http://turkdermatoloji.org.tr/media/hasta_bilgilendirme/melanom.pdf