Güneşten neden korunmalıdır?
Geçmişte güneşe maruz kalmanın sağlıklı bir açık hava aktivitesi olduğu düşünülmekteydi. Bununla beraber, modern araştırmaların verdiği bilgiler, güneşin erken deri yaşlanmasına ve deri kanserine yola açtığını göstermiştir.
Güneş ne tip hasarlara neden olur?
Güneş enerjisinin yeryüzüne ulaşan bir kısmı görülebilir ultraviyole (morötesi) ışığı içerir. Ultraviyole ışık (UVA ve UVB ) deriye girdiğinde, deri hücrelerinde hasara yola açarak gözle görünen ve görünmeyen hasara neden olur.
Güneş yanıkları görülebilen hasarlardan biridir ve güneşe maruz kalındıktan birkaç saat sonra ortaya çıkar. Bir çok kişide bu durum bronzlaşmaya neden olur. Açık tenli kişilerde güneşe maruz kalan alanlarda çiller meydana gelir. Çiller güneş hasarının oluştuğunun belirtecidir ve de güneşten korunma ihtiyacının olduğunu gösterir.
Ultraviyole ışınları deri hücrelerinde gözle görülemeyen hasara yol açar. Bu hasarların bir bölümü onarılırken, bazı hücre hasarları yıllar geçtikçe üst üste eklenir. 20-30 yıl sonra bu hasarlar deri kırışıklıklarına, yaşlılık lekelerine ve de deri kanserine yol açar. UVB ışığı pencereden geçmezken, UVA ışığı geçer.
Hangi tip deri hasarı deri kanserine yol açar?
Şiddetli güneş yanıkları ile bu yanıklardan yıllar sonra gelişen en tehlikeli deri kanseri olan Melanom arasında bir ilişki mevcuttur. Melanom ergen ve genç erişkinleri de içeren her yaş grubunda görülen bir deri kanseridir. Melanom vücudun diğer kısımlarına yayılabilir ve öldürücü olabilir.
Gözle görünmeyen güneş hasarı deri kanserine yola açar. Bazal hücreli kanser genellikle orta ve ileri yaşta görülür, fakat ergenlik dönemi gibi erken yaşta da oluşabilir. Bu kanserler nadiren vücudun diğer kısımlarına yayılır. Bununla beraber deri ve altındaki dokularda ilerleyen hasara neden olduklarından tedavi edilmelidir. Skuamöz hücreli kanser eğer erken tedavi edilmezse vücudun diğer bölümlerine yayılabilirler.
Güneşten korunmaya ne zaman başlanılmalıdır?
Güneşten korunmaya bebeklik döneminde başlanmalı ve tüm yaşam boyu devam edilmelidir. Hayat boyu maruz kalınan güneş ışığının %80′ i yaşamın ilk 18 yılında alınmaktadır. Bu nedenle çocukların güneşten korunması çok önemlidir.
Çocuğumu güneşe karşı nasıl koruyabilirim?
İşe çocuğunuza aşağıdaki güneşten korunma yollarını öğretmekle başlayın.
Gün ortasında güneşte kalınmamalı.
En az 15 koruma faktörlü güneş koruyucu kullanılmalı.
Tişört ve şapka kullanılmalı
Arkadaşlarınızla güneşten korunma hakkında konuşmalı.
Nelerden kaçınılmalıdır?
Güneş ışınlarının şiddetli olduğu saatler olan gün ortasında güneşte kalmayın. Oyun ve açık hava aktivitelerini saat 10.00dan önceye veya 16.00 dan sonraya alın. Gün ortasında güneş ışınları atmosferde daha az yol aldığından daha şiddetlidir. Ekvatora yaklaşıldıkça, dağlık alanlarda, ve yaz aylarında daha fazla güneşe maruz kalınır. Güneşin zararlı etkileri su, beyaz kum ve karda yansıma ile artar.
Uzun süre direk güneş ışığına maruz kalmayın. Özellikle gölgeniz kendi boyunuzdan daha kısa olduğu saatlerde, gölgede oturun veya oynayın.
Güneş yanıklarında kaçının. Güneşte kaldığınız süreye dikkat edin. Yaz ayında gün ortasında açık tenli bir kişinin güneşte yanması yalnızca 15 dakika sürer.
Güneş hasarı nasıl engellenebilir?
Güneş ışınlarını UVA ve UVB filtresi olan en az 15 faktörlü güneş koruyucu krem losyon ve jel ile bloke edin. Güneş koruyucuları her iki saatte yenileyin ve bulutlu havalarda bile kullanın. Eğer yüzüyor veya yoğun fiziksel etkinlik yapıyorsanız, güneş koruyuyu daha sık uygulayın.
Koruyucu faktörü 15 veya daha fazla olan güneş koruyucuları tercih ediniz. Güneş koruyucuların koruyucu kapasitesi güneş koruyucu faktör ile belirtilir. Güneşten koruyucu faktör numarası 15 veya daha yüksek faktörlü güneş koruyucuları tercih edin. Güneş koruyucuların koruyuculuk özellikleri faktör arttıkça artar. Güneş koruyucu faktör deride güneş yanığı oluşmadan kalınabilen süreyi belirler. Açık tenli bir kişi normalde gün ortasında güneşte 20 dakikada yanarken; 15 faktörlü güneş koruyucu kullanan bir kimse bunun 15 katı sürede yani 300 dakikada yanar. Kuru ciltlere daha fazla güneş koruyucu losyon uygulanmalıdır. Vücudun açıkta kalan tüm alanlarına kulaklar ve dudaklarda dahil olmak üzere güneş koruyucu sürülmeli, göz kapaklarına uygulanmamalıdır. Güneş koruyucu dışarı çıkmadan 30 dakika önce uygulanmalıdır. Yüzme ve terleme sonrası yeniden sürülmelidir.
Gözle görülemeyen tipteki güneş koruyucular güneş ışınlarını tutar ve derinin güneş tarafından hasar görmesini engeller.
Gözle görülebilen beyaz veya renkli şeffaf olmayan güneş koruyucular tüm ışınların deriye girmesini engeller. Bu koruyucular sıklıkla çinko oksit veya titanyum dioksit içerir. (kimyasal içermez) Burun, kulaklar ve omuzlar gibi yüksek riskli alanlarda faydalıdır.
Altı aydan küçük olan bebekler doğrudan güneş ışığına tutulmamalıdır ve koruyucu giysiler giymelidir. Güneş koruyucu kullanımına 6. ayda başlanılmalıdır. 6 aydan evvel uzun süreli güneşte kalınmamalı, eğer muhakkak kalınacaksa güneş koruyucular kullanılmalıdır.
Güneşten korunmak için nasıl giyinilmelidir?
Dışarıda açık renkli kıyafetler ve şapka kullanılmalıdır. Açık havada çıplak kalınmamalıdır.Yüzmeden sonra tişört giyilmeli, şapka takılmalıdır. Sıkı dokumalı kıyafetler güneş ışınlarını geçirmez ve de sıcağı yansıtarak serin tutar. Güneş gözlükleri ise göz ve göz kapaklarını güneşten korur.
“Güneşten korunma rehberi” ile ilgili diğer konular:
- Bazal hücreli karsinom
- Deri kanserleri
- Deri lekeleri
- Deri yaşlanması
- Güneş alerjisi
- Güneş koruyucular
- Güneş yanığı
- Melanom
- Skuamöz hücreli karsinom
- Solaryum ve cilt
“Güneşten korunma rehberi” ile ilgili diğer konular:
http://turkdermatoloji.org.tr/media/hasta_bilgilendirme/gunesten_korunma.pdf