Sifiliz Treponema pallidum adlı bir tür bakterinin yaptığı cinsel temas ile bulaşan bir hastalıktır. Sifiliz doğru tedavi edilmediği takdirde uzun dönemde çok ciddi problemlere neden olur.
Sifiliz için kimler risk altındadır?
Cinsel olarak aktif olan herkes sifilize yakalanabilir, ancak aşağıdaki durumlarda risk daha yüksektir:
- Özellikle birden fazla partner ile korunmadan seks yapanlarda
- Erkek homoseksüellerde
- AIDS hastalarında
- Frengi testi pozitif çıkan biriyle seks yapıldığında
- Klamidya, gonore veya herpes gibi başka bir cinsel yolla bulaşan hastalığı olanlarda
Sifiliz (frengi) nasıl bulaşır?
Sifiliz, kişiden kişiye cinsel bölgedeki ülserlere doğrudan temas , cinsel ilişki sırasında mikro travma ve enfekte kan yoluyla bulaşır. Frengi ülserleri en yaygın olarak cinsel organlarda ve anal bölgede görülür, ancak dudaklarda veya ağızda da oluşabilir. Bu nedenle, hastalık vajinal, anal veya oral seks yolu ile bulaşabilir. Ayrıca doğum sırasında anneden bebeğe geçebilir. Diğer bir potansiyel bulaşma yolu enjektör paylaşımıdır. Hastalık klozet ve kapı kollarına temas, yüzme havuzu, kaplıca, hamam ve kıyafet paylaşımı ile bulaşmaz.
Hastalığın belirtileri nelerdir?
Hastalığın bulguları cinsel ilişkiden sonra ortalama 21 gün içinde ortaya çıkar. Hastalığın 3 evresi vardır.
İlk evre bulguları:
Bakterinin giriş noktasında ilk olarak şankr denen ülser görülür. Şankr cinsel bölgede genellikle tek, küçük, sert, kırmızı ve ağrısız bir kabarıklık şeklinde başlar, sonra keskin sınırlı tabanı sert, ağrısız yuvarlak bir ülser gelişir. Şankr özellikle vajina, rahim ağzı, ağız veya anal bölgede gizlenmişse fark edilmeyebilir. Şankrın olduğu bölgeye yakın lenf bezleri ağrısız olarak büyüyebilir.
Ülser genellikle tedavi olmaksızın birkaç hafta içinde iyileşir. Yara kendiliğinden kaybolsa da enfeksiyonun ikinci evreye geçmemesi için tedavi şarttır. Hastalık bu evrede çok bulaşıcıdır.
İkinci evre bulguları:
Bakterinin tüm vücuda yayıldığı dönemdir. Şankrın çıkmasından ortalama 1-6 ay sonra ateş, baş ve boğaz ağrısı, kas-eklem ağrıları, halsizlik, iştahsızlık, kilo kaybı, bulantı kusma gibi belirtiler ortaya çıkar.
İkinci evre boyunca diğer deri hastalıklarına benzer kaşıntısız deri döküntüleri ve/veya yaralar görülebilir. Oldukça bulaşıcı olan bu döküntüler pürüzlü, kabarık, kırmızı, kırmızımsı kahverengi benekler şeklindedir. Gövde, avuç içi ve ayak tabanında sık görülür. Döküntüler bazen fark edilemeyecek kadar soluktur. Ağız ve cinsel bölge mukozasında gri-beyaz plaklar şeklinde lezyonlar da görülebilir (Kondiloma lata).
Etkilenen diğer organlar arasında karaciğer, böbrekler, merkezi sinir sistemi (kraniyal sinir felçleri, menenjit), eklemler ve gözler (görme bozukluğuyla sonuçlanan) yer alabilir. Hastalık bu evrede doğru tedavi edilmezse bir sonraki evreye ilerler. Bu dönemde de sifiliz bulaşıcıdır.
Üçüncü evre bulguları:
Hastalık tedavi edilmez ise yaklaşık 20 yıl içinde 3. döneme geçer. Bu dönem günümüzde çok nadir görülmektedir. Bu dönemde gözler, kalp, sinir sistemi, kemik ve eklemlerde bulgular ortaya çıkabilir. Bu evrede hastalığın bulaşıcılığı bitmiştir.
Konjenital sifiliz nedir?
Frengi olan kadınlardan doğan bebeklere enfeksiyon gebelik esnasında plasenta yoluyla veya doğum sırasında bulaşır. Hastalık erken doğuma, ölü doğum ya da düşük doğum ağırlıklı bebeğe neden olabilir. Doğuştan sifilizli yenidoğanların çoğunda belirti görülmez. Eğer döküntü gelişirse 3 aydan itibaren ortaya çıkar. Karaciğer-dalak büyümesi, sarılık, kansızlık, döküntüler, lenf bezi büyümeleri, göz-kemik tutulumları, menenjit, sinir felçleri görülebilir. Daha sonraki belirtiler ve semptomlar sağırlık, diş şekil bozuklukları ve burun köprüsünün çöktüğü eyer burundur.
Sifiliz tanısı nasıl konulur?
Tanı klinik bulgulara göre dermatologlar tarafından kolayca konulabilir. Sifiliz yarasından bir miktar sıvı veya küçük bir deri parçası alınabilir ve mikroskop altında tremonema pallidum bakterisi saptanabilir. Bu yöntem günümüzde pek kullanılmamaktadır. Tanıyı kesinleştirmek için enfeksiyon sırasında üretilen antikorları saptamaya yönelik bazı serolojik testler yapılır. Bu testler, RPR, VDRL, FTA-ABS ve TPHA testleridir. Gebe kadınlarda bu testlerin rutin olarak yapılmasında fayda vardır.
Frenginin komplikasyonları nelerdir?
Tedavi edilmez ve enfeksiyonun son aşamasına ilerlerse, yaşamı tehdit eden komplikasyonlar gelişebilir. Hasar, hastalık ilerledikçe daha da kötüleşir. Bu yüzden hemen tedavi olmak çok önemlidir. Tedavi edilmeyen sifiliz körlüğe ve felce neden olabilir ve kalp, beyin, omurilik ve diğer organlarda sorunlara yol açabilir.
Sifiliz tedavisi nasıl yapılır?
Sifiliz, antibiyotiklerle (penisilin) tedavi edilir. Erken evre sifiliz için kısa süreli antibiyotik tedavisi yeterli iken gizli ve geç evre sifilizli hastalarda daha uzun süreli tedaviler uygulanır. Bazı insanlarda tedavi, yüksek ateş, baş ağrısı ve kas ağrıları gibi grip benzeri semptomlara neden olabilir. Bu genellikle 24 saate kadar sürer. İyileşme olup oladığını anlamak için antikor testleri 3-6 ayda bir yapılır. Testlerin negatif olması birkaç yılı alabilir, bazı testler ise hiçbir zaman negatifleşmez.
Diğer cinsel yolla bulaşan hastalıkların sifiliz hastalarında daha sık olması, sık görülen diğer komplikasyonlara neden olur.
Sifiliz tanısı nasıl korunulur?
Bu hastalık için geliştirilen bir aşı yoktur. Frengi tekrar tekrar geçirilebilir; gelişen antikorlar ve tedavi yeni bir enfeksiyona karşı koruma sağlamaz.
Hatalıktan korunmak için; mutlaka kondom kullanılmalı, şüpheli cinsel ilişkiden kaçınılmalı ve uzun dönemli, tek eşli cinsel ilişkiler tercih edilmelidir. Eğer sifiliz açısından riskli bir cinsel yaşantı var ise belli aralıklarla sifiliz testi yapılmalıdır. Cinsel bölgede yara, akıntı veya kaşıntı gibi belirtiler gözlendiğinde uzman bir hekime danışılmalı ve cinsel ilişkiden kaçınılmalıdır. Sifiliz testi pozitif çıkan anne bebeğini emzirmemelidir.
“Sifiliz (Frengi) nedir? Nasıl tedavi edilir?”konusu ile ilişkili diğer yazılar:
Referanslar:
https://turkdermatoloji.org.tr/media/hasta_bilgilendirme/sifiliz.pdf
https://dermnetnz.org/topics/syphilis
https://www.who.int/health-topics/syphilis#tab=tab_3
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/4622-syphilis
https://www.nhs.uk/conditions/syphilis/
https://www.cdc.gov/std/syphilis/stdfact-syphilis.htm
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/syphilis/diagnosis-treatment/drc-20351762