Alerji, bazılarımızın baş belası olan hastalık. Kimimizde astım, saman nezlesi gibi hastalıklara neden olurken deride atopik dermatit, alerjik temas egzaması ve ürtikere (kurdeşen) neden olabilir. Bu hastalıklara sahip bir çok kişi hastalığa neden olan alerjenin ( alerji yapan madde) ne olduğundan çoğu zaman habersizdir. İşte bu alerjenleri tespit etmek için doktorlar alerji deri testleri yaparlar. Alerjik deri testlerinin sonuçları, alerji tedavi planının oluşturulmasında önemli bir rol oynar.
Alerji deri testlerini kim yapar?
Bu testler genellikle alerji uzmanları veya dermatologlar tarafından gerçekleştirilir.
Alerji yapan etkenleri saptamak için hangi testler yapılır?
PRİCK (DELME TESTİ)
Atopiyi (çevresel faktörlere karşı aşırı aktif bir bağışıklık tepkisi) göstermek için sıklıkla deri prick testi kullanılır. Atopi genellikle klinik olarak astım, egzama veya saman nezlesi (rinit) şeklinde kendini gösterir. Prick testten elde edilen sonuçlar bu hastaların alerji yapan maddelerden uzaklaştırılmasını kolaylaştırır.
( Evdeki evcil hayvanların uzaklaştırılması, halıların kaldırılması ve belirli yiyeceklerden kaçınılması vb).
Prick test nasıl yapılır?
Test yapılmadan alerji testi yapılacak deri bölgesi (ön kol iç yüzü) alkol ile temizlenir. Her bir alerjenin uygulanacağı alan işaretlenir ve numaralandırılır. İşaretli bölgelere alerjiye neden olan olası sıvı haldeki alerjen damlatılır. Derinin üst yüzeyi kanamayacak kadar delinir.
Prick test nasıl değerlendirilir?
Yaklaşık 15-20 dakika sonra, ciltte kızarıklık veya kabarıklık olup olmadığı kontrol edilir. Bu reaksiyonlar, kişinin alerjene karşı duyarlı olup olmadığını gösterir. Alerjik reaksiyonun şiddetini belirlemek için kızarıklık ve şişliğin boyutu ölçülür. Kabarcıkların büyüklüğü belirtilerin şiddetini göstermez ancak alerjene karşı duyarlılığın derecesini gösterir.
Test edilen alerjenlere ek olarak pozitif ve negatif kontrolün de olması gerekir. Genellikle histamin solüsyonu olan pozitif kontrol, birkaç dakika içinde kaşıntılı hale gelmeli ve daha sonra kırmızıya dönüşmeli ve ortasında bir kabarıklık oluşmalıdır. Genellikle tuzlu su olan negatif kontrol ise hiçbir yanıt göstermemelidir.
Negatif veya pozitif yalancı reaksiyon nedir?
Bazen prick test negatif yalancı veya pozitif yalancı reaksiyon verebilir. Yalancı pozitif reaksiyon hasta alerjene alerjik olmadığı halde testin pozitif çıkması durumudur. Yanlış pozitif reaksiyon delme alanlarının birbirine çok yakın olması veya tahriş reaksiyonuna bağlı olabilir.
Negatif yalancı reaksiyon hasta alerjene hassas olduğu halde testin negatif çıkma durumudur. Yalancı negatif reaksiyon hastanın alerjik reaksiyonu baskılayan antihistaminik ilaç kullanmasına bağlı olabilir. Bu yüzden test yapılmadan 72 saat önce antihistaminik ilaç kesilmelidir. Başka bir neden alerjenin fazla sulandırılmasıdır. Ayrıca bebek ve yaşlı hastalarda cildin reaktivitesinde azalma nedeniyle sonuçlar yalancı negatif olabilir.
Yalancı negatif ve pozitif reaksiyonlar nedeni ile alerideri testinin sonuçları objektif olmayabilir. Bu nedenle deri delme testlerinin sonuçları hastanın öyküsü ve fizik muayenesi ile birlikte yorumlanmalıdır.
Deri testlerinin beklenmeyen negatif etkileri var mıdır?
Deri delme testleri genellikle iyi tolere edilir. Nadiren ciddi alerjik reaksiyonlara neden olabilirler. Bu nedenle alerji deri testinin daima doktorun reaksiyona müdahale edebileceği bir yerde yapılması gerekir.
YAMA (PATCH) TEST
Yama testi, cilde alerjen teması ile oluşan alerjik kontakt dermatite neden olan alerjenin tespit edilmesi için kullanılır.
Yama (Patch test) Testi nasıl yapılır?
Bu testte, alerjen içeren yamalar (patch) sırt veya kolun üst kısmına yapıştırılır. Yamalar 48 saat boyunca ciltte kalır ve sonra deriden çıkartılarak ciltte herhangi bir reaksiyon olup olmadığı gözlemlenir.
Yama (Patch test) Testi sonuçları nasıl değerlendirilir?
Pozitif reaksiyonda, alerjenin uygulama bölgesinde, kızarıklık, kabarıklık, minik veya büyük su kabarcıkları görülür. Bu bulgular aslında akut egzamanın bulguları ile aynıdır.
Yama testi hangi alerjik hastalıklarda kullanılır?
Yama testi, alerjik kontakt dermatitin nedenini belirlemede büyük ölçüde değerlidir . Fakat irritan temas egzamasının nedeninin araştırılmasında yararlı değildir. Yama testinin bazı ilaç alerjisi türlerinin araştırılmasında sınırlı değeri vardır. Ürtikere (Kurdeşen) neden olan etkenlerin saptanmasında faydasızdır.
Yama testi yapılırken nelere dikkat edilmelidir?
Yama testleri genellikle alerjik kontak dermatitin aktif olmadığı dönemde yapılmalıdır. Sırtta aktif egzama var ise test ön kol veya karın bölgesine de yapılabilir. Yama testi yapılırken bazı dikkat edilmesi gereken durumlar vardır. Hasta eğer ağızdan kortizon tedavisi alıyorsa, kullandığı prednisolon düzeyi 10 mg üzerinde ise test yapılamaz. Ayrıca test yapılacak kişi ağızdan immünosüpresif ilaç (bağışıklığı baskılayan ilaç) kullanmamalıdır. Yama testi uygulanacak alana 3 gün boyunca güçlü kortizonlu kremler sürülmemelidir. Test alanını yıkamak bantların ve işaretlerin çıkmasına neden olacağında bu bölgeler ıslatılmamalıdır. Bantların yerlerinden çıkmasına neden olabilecek aşırı egzersiz yapılmamalıdır.
Alerjik yama testi hangi alerjenler ile yapılır?
Çok fazla temas alerjeni vardır ve tamamına test yapılması pratikte mümkün değildir. Bu nedenle yaygın alerjenleri içeren standart bir seri ile test uygulanır. Serinin bileşimi zaman içinde ve ülkeden ülkeye değişiklik gösterebilir. Hastanın durumuna göre ek alerjenler ve hastanın kullandığı ürünlerle test yapılabilir. Bu nedenle alerji testine giderken kullanılan kozmetik ürün, etiketi ve kutusu da getirilmelidir.
Alerji testi sonucuna göre hastanın pozitif sonuç veren alerjenlerden ne şekilde korunacağı nasıl belirlenir?
Alerjik rekasiyona neden olan alerjene hastanın hangi yollar ve hangi maddelerle temas edebileceği bir liste plarak hastaya verilir. Alerjene iş ortamında maruz kalınıyorsa; bu mesleki deri hastalığı olup, hastanın iş kolu işveren tarafından değiştirilmelidir. Alışveriş yaparken hastalar alerjik olduğu maddelerin satın alacakları üründe bulunup bulunmadığını saptamak için ürün içerik listesini kontrol etmelidir.
Yama testlerine olumsuz reaksiyonlar nelerdir?
Pozitif reaksiyonlar alanlarında küçük kaşıntılı egzama alanları oluşur ve bu alanlar kortizonlu krem ile tedavi edilebilir. Egzama sonrası deride koyulaşma görülebilir. Test alanından uzak bölgelerde egzama alevlenebilir. Genellikle alerjenleri sabitlenmek için hipoalerjenik bant kullanılır, ama bazen bu banda karşı alerjik veya tahriş reaksiyon gelişebilir. Bazen de 10-14 gün sonra geç pozitif reaksiyon oluşabilir.