Kaşıntı nedir?
Kaşıntı kaşınma arzusu uyaran bir duygudur ve kişiyi oldukça rahatsız edebilir. Şiddetli olduğunda uykusuzluğa, gerginliğe ve depresyona neden olabilir. Kaşıma sonrası deride sıyrıklar gelişerek derinin koruyucu bariyeri bozulabilir.
Neden kaşıntı oluşur?
Kaşınmanın gerçek nedeni bilinmemektedir. Derideki sinirler etkilenerek, histamin adlı bir kimyasal salgılanınca, beyinde kaşıntı duyusunu oluşturur. Bazen bir cilt hastalığı ile birlikte olabilirken, bazen de bir iç hastalığının belirtisi olabilir. İç organ hastalığı bulunmayan kaşıntılı hastalarda, kaşıntının nedeni psikolojik olabilir.
Kaşıntının nedenleri nelerdir?
Deri hastalıkları: Kaşıntının çok belirgin rahatsızlık verdiği birçok deri rahatsızlığı vardır. Örneğin kurdeşen, suçiçeği ve egzama da kaşıntı vardır.
Kaşıntılı bazı deri hastalıkları aşağıda sıralanmıştır:
| Alerjik temas dermatiti Kuru cilt Ürtiker Sedef (Psoriasis) Atopik dermatit Folikülit Dermatitis herpetiformis Liken simpleks kronikus Liken planus | Büllöz pemfigoid Bitlenme Uyuz İsilik Güneş yanığı Pitriasis rosea Mikosis fungoides Suçiçeği |
Kuru cilt: Bazı deri hastalıklarında ise döküntü olmadan kaşıntı olabilir. Yaşlılarda görülen kuru deriye bağlı kaşıntı bunun bir örneğidir. Kaşıntı özellikle kışın atar ve deride başka bir bulgu yoktur.
İç hastalıkları: Kaşıntıya neden olabilecek birçok iç hastalığı vardır. En sık rastlanılan böbrek yetmezliğine bağlı kaşıntıdır. Hepatit C’yi de içeren karaciğer rahatsızlıkları, guatr ( tiroid bezinin fazla veya az hormon salgılaması) da kaşıntı nedenleri arasındadır. Demir eksikliğine bağlı kansızlık, polistemia vera ve multibl myeloma gibi kan hastalıkları, kanser de kaşıntıya neden olur. Bazen lösemi ve lenfoma hastalarında da kaşıntı görülebilir. İnme gibi nörolojik tablolarda kaşıntılı olabilir.
Sistemik hastalıklarda kaşıntı tüm vücudu etkiler, vücuttaki kaşınma izleri dışında, deri normal görünümdedir.
Tahriş ve alerji reaksiyonları: Yün, kimyasallar, sabunlar ve başka kimyasal maddeler deriyi tahriş ederek kaşıntıya neden olabilir. Bazen ısırgan otu gibi bir bitki veya kozmetik bir ürün alerjik reaksiyona neden olabilir. Gıda alerjileri de vücutta kaşıntıya neden olabilir.
Fiziksel etkenler: Soğuk, suya maruz kalma gibi durumlarda nadiren kaşıntıyı tetikleyebilir. Böcek ısırıkları ve parazit hastalıklarında da kaşıntı görülebilir.
İlaçlar: Antibiyotikler, mantar hapları ve narkotik ağrı kesiciler gibi bazı ilaçlar yaygın kızarıklık ve kaşıntıya neden olabilirler.
Gebelik: Gebelikte bazı kadınlarda özellikle karın, kalça, göğüs ve kollarda kaşıntı görülebilir. Ayrıca egzama gibi hastalıkların kaşıntısı artabilir.
Menopoz: Yaygın kaşıntı menopozda görülebilen bir bulgudur.
Benler: Eğer bir bende kaşıntı var ise bu benin kansere dönüştüğünün bir belirtisi olabilir. Bu durumda tanı koyabilmek için biyopsi yapmak gerekebilir.
Kaşıntının hasta açısından zararları nelerdir?
İlk oarak hastanın yaşam kalitesini bozar. Uzayan kaşıntı, kaşıntının şiddetinin artmasına neden olur. Kaşıntı deride yaralara, enfeksiyonlara ve yara izlerine neden olabilir.
Kaşıntı olduğunda ne zaman doktora başvurmalıdır?
Kaşıntı olduğunda aşağıdaki durumlarda doktorunuza başvurunuz:
- Kaşıntınız 2 haftadan uzun süre, önlemlere rağmen gerilemiyorsa,
- Çok şiddetli ise, günlük yaşamınızı etkiliyor, uyku düzeninizi bozuyor ise,
- Tüm vücudu kaplıyor ise,
- Yorgunluk, kilo kaybı, bağırsak alışkanlıkları değişiklikleri, sık idrara çıkma, ateş ve deride kızarıklık ile birlikte ise.
Kaşıntı nedenleri nasıl araştırılır?
Kaşıntı nedenini saptayabilmek için doktorunuz ayrıntılı fizik muayene ve sorgulama yapar. Eğer bu işlemler esnasında herhangi bir iç hastalığından şüphelenirse, kan sayımı, biyokimya tetkikleri, tiroid fonksiyon testleri için kan örneği alabilir veya akciğer filmi çektirebilir. Gerekirse biyopsi yapılabilir.
Kaşıntı nasıl tedavi edilir?
Eğer kaşıntı egzama veya kurdeşen denen bir cilt hastalığından kaynaklanıyorsa bu hastalıkların tedavisi kaşıntıyı giderir.
Kaşıntının birçok nedeni olmasına rağmen tedavide temel bir kaç uygulama vardır. Tedavi öncesinde muhakkak uygulanması gereken önlemler:
- Kaşınmaktan kaçınmalı: Eğer kaşınma engelleyemiyorsa, kaşınan alanlar kapalı tutulmalı, tırnakları kesilmeli ve geceleri eldiven giyilmeli.
- Soğuk ıslak kompres uygulanmalı: Etkilenen alanın bandajlanması deriyi koruyabilir ve kaşımaya bağlı yaralanmaları engeller.
- Ilık banyo almalı: İlk olarak sıcak banyo ve duş alışkanlığından vazgeçilmeli. Banyodan çıktıktan 2-3 dakika içinde nemlendirici uygulanmalı.
- Hafif ve ince kıyafetler giyilmeli ve serin bir ortamda kalınmalı.
- Damarları genişleterek kaşıntıyı arttıran kafeinli, alkollü ve baharatlı gıdalar tüketilmemelidir.
- Kokusuz, hafif sabunlar kullanmalı: Sabunlar deriyi kurutur, bu nedenle hassas ciltler için uygun sabunlar kullanılmalıdır. Sabunun tamamı ile durulanmasına dikkat edilmelidir.
- Kıyafet, çarşaf ve havlular kokusuz, hafif deterjanlar ile yıkanmalı: Çamaşır makinesinde ekstra durulama yapılmalıdır.
- Deriyi tahriş eden ve alerjiye neden olan maddelerden uzak kalınmalı: Nikel, takılar, parfüm, kokulu ürünler ve kozmetikler gibi
- Stres azaltılmalı: Stres kaşıntıyı arttırır. Davranışçı terapiler, spor, yoga ve meditasyon stresi azaltmak için uygulanabilir.
- Deriye uygun nemlendirici kullanmalı: Nemlendiriciler cilde günde en az 1-2 kez uygulanmalıdır. Özellikle kaşıntının yoğun olduğu yerlere muhakkak uygulanmalıdır.
Kaşıntı nasıl tedavi edilir?
Öncelikle yerel tedaviler uygulanabilir.
- Kortizonlu kremler: Kaşıntıyı kontrol etmek için yerel olarak uygulanırlar.
- Kalsinorin ihibitörleri: Takrolimus ve pimekrolimus içeren kremler, özellikle kaşıntı çok geniş alana yayılmış ise, kortizonlu kremlerin yerine kullanılabilir.
- Mentol, kamfor, kalaminli losyonlar: Suçiçeği ve böcek ısırıklarına bağlı kaşıntılı kabarcıklara kalamin içeren losyonlar iyi gelebilir.
Eğer kaşıntı çok şiddetli ise ve uykusuzluğa neden oluyorsa, ağızdan tedaviye geçilmelidir. Aşağıdaki ilaçlar kullanılabilir:
- Ağızdan alınan antihistaminikler: Doktorunuz kaşıntıyı azaltmak için antialerjik ilaçlar önerebilir. Uyku vermeyen setrizin ve loratadin içeren yeni grup antihistaminik ilaçlar veya uyku veren difenhidramin gibi eski antihistaminikler, özellikle kaşıntı gece uykusuzluğa neden oluyor ise tercih edilir.
- Antidepresan ilaçlar. Doksepin and amitriptilin gibi eski tip trisiklik antidepresanların kaşıntı giderici özellikleri vardır. Seçici olarak seratonin geri alımını engelleyen fluoksetin, sertralin ve paroksetin gibi ilaçlar ve mirtezapin gibi tetraslik antidepresanlar, metabolik, nörolojik hastalıklar ve kanser ile birlikte görülen kaşıntıyı azaltmaya yardımcı olur.
- Epilepsi ilaçları: Sodyum valproat, gabapentin and pregabalin gibi ilaçlar, böbrek yetmezliği, nörolojik hastalıklar ve nedeni bilinmeyen kaşıntıda faydalıdır.
- Fototerapi (Yapay gün ışığı tedavisi): Fototerapi tedavisinde deri belirli bir dalga boyunda ultraviyole ışığı ile tedavi edilir. Kaşıntıyı azaltmak için çok sayıda seans gerekebilir.
Kaşıntı oldukça rahatsızlık verebilen bir durum olmakla beraber, genellikle tedaviye iyi cevap verir.
“Kaşıntı (Pruritus)” ile ilgili kaynaklar:
- http://www.dermnetnz.org/systemic/itch.html
- http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/itchy-skin/basics/definition/con-20028460
“Kaşıntı (Pruritus)” ile ilgili sorular ve cevapları için tıklayınız.