Hayatımız boyunca, tekstil ürünleri ile temas halindeyiz. Kıyafetlerimizden, yatağımızdaki çarşafa, hatta mobilya ve arabamızdaki koltuk döşemelerine kadar her alanda kumaş yaygın kullanılan bir malzeme… Devamlı temas halinde olduğumuz bu malzemelerin seçimi, sağlığımızı olumlu veya olumsuz yönde etkileyebilmekte. Elbette ki kumaşlar ve cilt sağlığı arasında da sıkı bir ilişki var.
Çok yakın geçmişe kadar insanoğlu kumaş üretiminde yün, kaşmir, pamuk, ipek, keten ve kenevir gibi doğal maddeleri kullanmaktaydı. Fakat günümüzde kıyafetlerimizin etiketlerine baktığımızda rayon (suni ipek), polyester, akrilik, akrilat, asetat ve naylon gibi malzemelerin yaygın olarak kullanıldığını görmekteyiz. Kırışmayan, leke tutmayan modern tekstil ürünleri, bu özellikleri ile bize cazip gelirken, acaba sağlığımızı nasıl etkilemekte?
Gerçekten hayatımızı kolaylaştırdığını düşündüğümüz bu sentetik tekstil ürünleri, sağlığımızı ve çevre sağlığını negatif etkilemekte. Özellikle modern teknoloji ile üretilen sentetik kumaşlar aşağıdaki hastalıkları tetiklemektedir:
Kumaştaki tahriş eden maddelere karşı gelişen irritan temas egzaması
İçerdikleri alerjik maddelere karşı gelişen alerjik temas egzaması
Aşırı terleme
Aşırı terlemeye bağlı pişik, isilik gibi cilt hastalıkları
Aşırı terlemeye bağlı mantar hastalıkları
Aşırı terlemeye bağlı çıban, kıl kökü iltihabı ve impetigo gibi bakteriyal deri hastalıkları
İçerdikleri alerjik maddelere karşı gelişen alerjik temas egzaması
egzama, sedef hastalığı, bakteri ve mantar gibi hastalıkların ilerlemesine karşı önerdiklerini belirtiyor.
Aşağıda yer alan 6 tekstil ürününü, sağlığa zararlarından dolayı hayatımızdan çıkarmakta fayda var.
1. Polyester: Satın alınabilecek en kötü tekstil ürünü polyesterdir. Dihidrik alkol ve terptalik asit esterlerinden yapılmış sentetik polimerlerdir.
2. Akrilik ürünler: Polisilonitrillerden oluşur ve Amerikan Çevre Koruma Ajansı’ na göre kanserojendir.
3. Rayon (suni ipek): Kağıt hamurunun kostik soda, amonyak, aseton ve sülfürik asit gibi kimyasallarla işlenmesi sonucu elde edilir; sık yıkama ve günlük kullanım için dayanıklıdır.
4.Asetat and triasetat: Ahşaptan elde edilen selülozun, yoğun bir kimyasal işlemden geçmesi sonucu elde edilir.
5.Naylon: Petrolden elde edilir, sıklıkla kalıcı bir kimyasal işleme maruz bırakıldığından sağlığa zararlıdır.
6. Leke tutmayan, kırışmayan, güve tumayan tüm tekstil ürünleri sağlığa zaralıdır. Bu ürünlerde teflon malzemelerdeki gibi perflorin adlı kimyasal bulunur.
Ayrıca doğal tekstil ürünleri de dahil bir çok kumaş, aşağıdaki sağlığa zararlı maddelerle işleme tabi tutulur.
- Deterjanlar
- Petrokimya boyaları
- Kırışmayı engelleyici formaldehitler
- Uçucu organikler
- Renk açıcı dioksinler
- Kimyasal yumuşatıcılar
Bu ek maddeler vücudumuz için toksik etki gösterirken, içerdikleri ağır metaller de çevreyi kirletir. Sağlıklı, ekolojik yollarla üretilmiş tekstil ürünlerini satın almak, bunları sürekli kullanmak her daim mümkün olamadığından; en azından pamuk keten, yün, kaşmir, ipek gibi doğal kumaşları tercih etmek önemlidir.
Modern teknoloji ile üretilen aşağıdaki gibi bazı tekstil ürünleri ise, yine de sağlığımıza olan pozitif etkileri ile göze çarpmaktadır.
Serinletici Tekstil Ürünleri
Bu tarz ürünlerde, serinletici etkisi olan seramikler, kumaş iç yüzünde kullanılır ve bu maddeler, kumaş sıcak bir cilt ile temas ettiğinde, ısısının yavaş artmasını ve hızlı serinlemesini sağlar. Bu kumaşlara temas edildiğinde ısı 1- 2 ? düşük hissedilir. Genellikle UV filtesi de içerdiklerinden; uzun süre güneşe maruz kalındığında 2~3? düzeyinde ısı azalması hissedilir. Yanlızca 1? lik bir ısı düşüşü % 3- 5 enerji tasarrufu sağlar. Bu kumaşlarda kullanılan çapraz dokuma tekniği, derideki su ve terin hızla deriden buharlaşmasını temin eder, derinin hava almasına ve serinlemesine neden olur. Dolayısıyla bu kıyafetler deriye yapışmazlar. Kumaş dokusu içinde bulunan küçük boşluklar sayesinde cildin nefes almasına izin verirler.
UV- Filtreli Kumaşlar
Güneşte bulunan ultraviyole ışığını filtre eden bu kumaşlar, güneşten mükemmel bir şekilde korurken, serinletici etki de gösterirler. Bu tür kumaşların uzun süre dayanıklılık özelliği de vardır. Ultraviolet Protection Factor (Ultraviyole Koruyucu Faktör = UPF) kumaşın ultraviyole radyasyondan koruma süresini belirler. Örneğin UPF düzeyi 1 olan kumaş ile dikilmiş bir elbisenin giyilmesi, güneş ışığından 10 dakika korur. UPF’ si 20 olan bir kıyafet ise, yaklaşık 3 saat güneşten korur. Gün boyu dışarda aktivitesi olan kişilerin, UPF’si en az 40 olan kıyafetler giymesi gerekmektedir. Ultraviyole bloke edici özelliklerine göre kumaşlar 3 kategoride sınıflandırılmaktadırlar.
| UPF Sınıflaması | UPF Aralığı | UV Işığını Bloke Oranı (%) | Koruma Kategorisi |
| 15+ | 15~24 | 93.3~95.8 | İyi koruma |
| 25+ | 25~40 | 95.9~97.4 | Oldukça iyi koruma |
| 40+ | 40~50^ | 97.5 dan fazla | Mükemmel koruma |
Antibakteriyal Deodorantlı Kumaşlar
Bu kumaşlar bakteri ve mantar üremesine engel olarak, istenmeyen koku ve kaşıntı gelişimini önlerler. Çok sayıda yıkama ile bile etkinliklerini kaybetmezler.
Antibakteriyal Gümüş İçeren Kumaşlar
Bu kumaşlar yüksek antibakteriyal ve deodorant aktivitesi içeren gümüş içerirler; bakteri ve mantar üremediğinden kaşıntı ve kötü koku oluşturmazlar. Nono teknoloji ile üretilen nono- gümüş iyonları uzun süre antibakteriyal etkisini korur. Yüksek iletkenlikleri nedeni ile toz tutmazlar. Çaprak dokuma teknolojisi sayesinde, derinin hava almasını sağlar, terletmez ve serin tutarlar.
Bambu Dokulu Kumaşlar
Bambu dokulu kumaşlar da, bambunun işlenmesi ile elde edilen selüloz kullanılır. Bambu kumaşlar herhangi bir kimyasal içermezler. Teri emme ve çabuk kuruma özelliği vardır. Selüloz içindeki minik boşluklar, derideki teri emerek,hızlı bir şekilde buharlaşmasını sağlar. Hava geçirgenliği ve serinletici etkisi fazladır. Selüloz arasındaki boşluklar nedeni ile deri rahatça nefes alır, deride serinlik etkisi yaratır. Bambunun bakteri gelişimini engeleyecek doğal bir antibakteriyal özelliği vardır. Bambo hızılı büyüyen bir bitkidir. Yetişme sırasında herhangi bir böcek ilacı kullanımı da gerekli değildir. Biolojik olarak doğada tamamen çözünebilir olduğu için çevreyi bu özellikleri ile mükemmel korur.
Geri Dönüştürülebilir Malzemeden Elde Edilen Tekstil Ürünleri
Sık kullandığımız pet şişeler temizlenip, parçalanıp, eritildikten sonra geri dönüştürülebilir polyester iplik haline getirilir. Normal polyester ipliklere göre pet şişelerden elde edilen polyester iplikler daha sağlamdır. Bu ürünler çevrenin korunması açısından da çok faydalıdır. Normal veya pet şişeden elde edilen polyester aynı materyaldendir, fakat pet şişeden elde edilen polyester toksik değildir, uzun ömürlüdür ve bakımı kolaydır.
Negatif İyonlu Tekstil Ürünleri
Vücutta yorgunluk hissi yaratan pozitif iyonları nötralize eder. Kan dolaşımını düzenler. Hücreleri ve bağışıklık sistemini aktive eder. Koku giderici özellikleri vardır. Nano- seramiklerle kombine edilen negatif iyonlu tekstil ürünleri, deriye hafif bir sürtünme ile negatif iyonları salar. Negatif iyonlar deri ve solunum yolu ile vücuda girerler.
İnfrared Işıklı Tekstil Ürünler
Termal bariyer oluşturarak ılık tutarlar. Dolaşımı düzenler ve metabolizmayı hızlandırırlar. Bu tür ürünler seramid iplikler olarak da bilinir, vücudun ısısını absorbe eder ve 8~12µm dalga boyunda infrared ışık olarak salarlar. Bu dalga boyu vücuttan salınan 9.36µm dalga boyu ile çok benzerdir, dolayısı ile infrared ışık deriye penetre olur, derin dokuda suda rezonansa neden olarak, ısı verirler ve bu ısı damarlarda genişlemeye neden olur.
İçi Boşluklu Tekstil Ürünleri
Bu ürünler hafiftir, ılık tutar, çabuk kururlar. Derideki nemi hızla dışarı verir, deriyi kuru tutarlar.
Odun Kömüründen Elde Edilen tekstil Ürünleri
Bu ürünler, bambu kamışı karbonize ederek elde edilir. Karbonize bambu ile üretilen ürünler kötü kokuyu nözralize eder. Negatif iyon içerdiklerinden, dolaşımı ve bağışıklığı uyarırlar. Ayrıca infrared etkileri de vardır.
Germanium Alaşımlı Ürünler
Germanium alaşımlı ürünler, yüksek ısıya maruz bırakılarak sertleştirilir, pürüzsüz hale getirilirek, germanium alaşımlı kristal haline dönüştürülür ve tekstil ürünlerinin içerisine eklenirler. İçerdikleri negatif iyonlar, özellikle hafif bir sürtünme, ışık, 32 ? nin üzerindeki ısı ile salınır, solunum ve cilt yolu ile vücuda geçerek yorgunluğu azaltır, bağışıklık sistemini aktive eder. Bu tür kumaşların infrared etkileri dolaşımı ve metabolizmayı hızlandırır. Germanium alaşımlı kumaşlar yarı iletken özellikte olduğundan, antistatik ve konforlu kullanım özelliğine sahiptirler. İçerdikleri çok sayıda ince boşluk sayesinde istenmeyen kokuları da engeller. Çapraz dokumalı iplikleri sayesinde, ter ve nem deriden kolaylıkla atılır.
Cilt sağlığı problemi olan kişiler hangi kumaşları seçmeliler?
Cilt hastalığı olan kişilerinketen, pamuk, yün, ipek ve bambu gibi doğal liflerden ya da organik doğal liflerden üretilmiş ürünleri tercih etmesini önerilir. Aşırı terleyen kişilerinde nem çekme özelliği fazla olan pamuklu giysileri kullanması önerilir. Teri emmesi ve hızlı kuruması nedeni ile sıcak ve nemli iklimlerde oldukça tercih edilen keten, bakteri ve mantarlara karşı dirençli olduğundan özellikle cilt hastalıkları olanlara önerilmektedir. İpek lifi ise doğal protein yapısı nedeni hipoalerjenik bir başka deyişle alerji oluşturma riski en düşük lif olarak kabul edilir ve egzamalı hastalar için uygundur.
Giysi, iç çamaşırı, çarşaf gibi ürünler üretim yerlerinde farklı makine dikilip, ürün birçok kirli bölge ile temas ediyor. Kıyafetler dikildikten sonra kimyasallar ile yıkanıyor. Bu nedenle bu ürünler kullanılmadan evvel muhakkak yıkanmalıdır.