Çocuk istismarı tüm dünyada büyük bir halk sağlığı problemidir Fakat kültürel ve geleneksel değerler istismarın göz ardı edilmesine yol açabilmektedir. İstismar ancak çok ciddi boyutlarda olduğunda çocuk istismarı düşünülmektedir. İstismar göstergesi olan hafif bulgular erkenden fark edilmeyip veya göz ardı edilip ilgili makamlara bildirilmezse yaşamsal önem taşıyan olumsuz sonuçlarla karşılaşılabilmektedir. Çünkü istismara maruz kalan çocukların ölüm oranı %5-10 arasındadır.
Çocuk istismarının bulguları en çok deride gözlenir. Bu nedenle deri bulgularının çocuğun ailesi veya çevresindeki bireyler tarafında fark edilmesi hayati önem taşımaktadır. Deri bulgularının bilinmesi istismarın erkenden fark edilmesini sağlar.
Çocuk istismarı nedir?
Dünya Sağlık Örgütü bir yetişkin tarafından bilerek veya bilmeyerek yapılan ve çocuğun sağlığını, fiziksel ve psiko-sosyal gelişimini olumsuz yönde etkileyen davranışları çocuk istismarı olarak tanımlamaktadır. Çocuk istismarı fiziksel istismar, cinsel istismar, duygusal istismar ve ihmal şeklinde görülür.
Bu yazımızda fiziksel ve cinsel istismarın derideki belirtilerinden bahsedeceğiz.
Fiziksel çocuk istismarında deri belirtileri nelerdir?
Morluklar:
Morluklar çocuklarda fiziksel istismarın en sık görülen bulgusudur. Sağlıklı ve aktif çocuklar normalde travmalara çok açıktır. Bu nedenle morlukların çocuğun bir travma sonrası mı, yoksa fiziksel bir istismar sonrası mı oluştuğunu saptamak çoğu zaman zordur.
Morlukların şekli ve dağılımı fiziksel istismarın tanınmasına yardımcı olur. Doğal travmalara bağlı olan morluklar kemik çıkıntılarının üzerinde (alın ve diz ve diz altı bölgenin ön kısmı gibi) görülür. Kemik çıkıntılarının dışında morluk görülmesi çocuk istismarını düşündürür. Çocuk istismarında bulgular kalça, cinsel bölge, sırt, gövde, iç bacaklar, yanaklar, kulak memesi veya boyun gibi travmadan etkilenmesi olası olmayan alanlarda görülür.
Genellikle çocuklarda kazalara bağlı olan morluklar üçten az ve bir cm den küçük morluklar şeklindedir. Çok sayıda morluğun olması ve morluk ile birlikte sıyrık, kabuklanma, kesik gibi bulguların olması, morluk olan bölgelerin altında kırık olması durumunda çocuk istismarından daha fazla şüphelenilir.
İstismardan kesinlikle şüphelenmesi gereken yaş grubu bebeklerdir. Özellikle 6 aylıktan küçük bebekler kendi başına hareket edemediğinden bu yaşta bebeklerde morluk saptandığında çocuk istismarı düşünülmelidir.
Yanıklar iyileşirken renk değişikliğine uğrar. Önce mor renkte olan bereler, zamanla kahverengi ve son olarak sarı yeşil renge döner. Farklı iyileşme evresinde olan morlukların bir arada görülmesi istismar nedeni ile olabilir.
Morluğun şekilli olması (travmayı yapan aletlerin izinde olması) istismarı düşündürür. Ne yazık ki çocuk istismarında deride iz bırakabilecek bir çok farklı alet kullanılmaktadır. Morlukların şekli kullanılan alete göre değişebilmektedir.
Cinsel bölgede morluk görülmesi çocuk istismarına bağlıdır. Çünkü bu bölgelerde kaza sonucu morarma olmaz. Yine karın bölgesinde bu bölgenin esnekliği ve yağ dokusu nedeni ile kaza sonucu morluk gelişemez. Karında morluk görülürse çocuk istismarı düşünülmelidir.
Isırıklar
Erişkin birine dair ısırık izinin kaza ile olma olasılığı asla yoktur. Öncelikle ısırığın insana mı hayvana mı ait olduğu belirlenmelidir. Hayvan dişleri dardır ve deride ufak bir delik oluştururlar. İnsan ısırıklarında ise dişler geniş olduğunda deride yırtık veya ezilme olur. Isırık izi ovaldir. Tam olmayan ısırıklar çizgisel olabilir. Üst damak köpek dişleri arasındaki aralık 3 cm’den fazla ise ısırık bir erişkine aittir ve istismarı düşündürür.
Yanıklar
Suistimale bağlı yanıklar sıklıkla sıvılarla olur. Kasıtlı yanıklar batırma, daldırma ve sıçratma şeklinde olur. İstismara bağlı oluşan haşlanma şeklindeki yanıklar sıklıkla daldırma yanığıdır. Bu yanıklar çocuğun belden aşağısında sık görülür. Kıvrım yerleri korunur, sınırları belirli, derinliği aynı, simetrik yanıklar olarak karşımıza çıkar (Zebra görüntüsü). Çocuğun elleri ve ayakları daldırılarak yakıldığında ise eldiven-çorap şeklinde yanıklar oluşabilir.
Sıcak bir nesneye dokunarak oluşan kazaya bağlı olduğunda çocuğun eliyle dokunabileceği yerdeki cisimlerle oluştuğu için sıklıkla elin iç yüzünde ve parmakların dış yüzünde oluşur. İstismara bağlı yanıklar ise vücudun diğer bölgelerinde ( yüz, el sırtları, göğüs ve alt bacak) çok sayıda derin ve keskin sınırlı yanıklar şeklinde görülür. Bazen sıcak cisimlerle oluşan yanıkların şekli cismin ne olduğunu anlamamızı sağlayabilir.
Sigara yanıkları istismara bağlı yanıklar arasında oldukça önemlidir ve deride yaklaşık 7-10 mm çapında, derin ( krater şeklinde ) keskin sınırlı ve daire şeklinde görülür. Genellikle yanıklar gruplar halindedir. Kazara olan sigara yanıkları refleks olarak çocuk sigaradan hızla uzaklaştığından oval ve yüzeyseldir
Saçsız alanların görülmesi
Bu bulgu çocukların saçlarından tutup çekilmesi veya itilmesi şeklindeki travma sonrası olur. Yoğun bir koparma eyleminde deride minik kanama alanları ödem ve hematom (deride kan birikmesi sonucunda oluşan şişlik) gelişebilir. Ağrılı, düzensiz sınırları olan saçsız bir alan görülür.
Cinsel çocuk istismarının deri bulguları nelerdir?
Cinsel istismarın en sık görülen bulguları vajinal kanama ve cinsel temas hastalıklarının görülmesidir. Cinsel bölgede kızarma, morluklar, sıyrık ve kabuklanmalar görülebilir. Bu bölgelerdeki cilt hastalıkları da aynı bulguları gösterebileceği için istismarı tanıyabilmek kolay değildir.
Oral yolla yapılan cinsel istismarda frenulum (dil bağı) yırtıkları, üst sert damakta kanama noktaları ve morluklar görülür.
İltihaplı, kokulu akıntı görülmesi çok yüksek oranda cinsel istismarı düşündürür. Cinsel bölgede siğil, uçuk ve mollukum kontagiosum görülmesi durumunda cinsel istismardan şüphelenilmelidir. Eğer kabızlık yok ise anüsün genişlemesi anal yolla cinsel istismarı düşündürür.
Çocuk istismarından şüphelenildiğinde hangi kurumlara başvurulabilir?
İstismar mağduru çocuklar için adli süreç, istismarın fark edilmesi ya da istismar kuşkusunun olması durumunda, işlenen/işlendiğinden kuşkulanılan suçun bildirimiyle başlar. Bildirim, çocuğun kendisi, ailesi, bir yakını ya da istismardan kuşkulanan diğer kişilerce doğrudan cumhuriyet savcılığına, kolluk kuvvetlerine, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının İl Müdürlüklerine (ASPİM) ya da çağrı merkezlerine yapılabilir.
Başvuru merkezleri:
Alo 183: Sosyal Destek Hattı
Alo 155: Polis
Alo 156: Jandarma Çocuk ve Kadın Kısım Amirliği
Referanslar:
https://ijdvl.com/skin-manifestations-of-child-abuse/
https://dermnetnz.org/topics/skin-signs-of-non-accidental-injury
https://www.scielo.br/j/abd/a/SHS7BYznTnKjL7pTj4pn6nc/?lang=en&format=pdf
https://emedicine.medscape.com/article/915664-clinical#b5
https://cms.galenos.com.tr/Uploads/Article_8701/1-5.pdf
https://www.cshd.org.tr/uploads/pdf_CSH_87.pdf
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/child-abuse/symptoms-causes/syc-20370864