Ağız yarası yapan hastalıklar nelerdir?
Geçen yazımızda ağız yarası ile ilgili bazı bilgiler vermiştik. Bu yazımızda ise ağız yarası yapan belli başlı hastalıklardan kısaca bahsedeceğiz.
Aftlar
Aftların diğer adı aftöz stomatittir. Aftlar ağızda görülen beyaz, gri veya sarı renkli, küçük, yuvarlak veya oval, ağrılı ve gruplar halinde görülen ülserlerdir. Etrafları bazen kırmızı olabilir. Genellikle zararsız olup 1-2 haftada iyileşirler. Aftlar Crohn hastalığı, Çölyak hastalığı gibi inflamatuar hastalıklar, Behçet hastalığı, vitamin eksiklikleri ve AIDS ile birlikte görülebilir. Hastalık bulaşıcı değildir.
Aftlar ile ilgili daha ayrıntılı bilgi için tıklayınız.
Uçuk
Uçukta dudaklar ve ağızda yanma batma hissiyle birlikte yan yana su toplamaları görülür. Herpes simpleks virüsün neden olduğu bir hastalıktır. Uçuk bağışıklık sisteminin zayıfladığı stres vb. durumlarda, aşırı güneş, rüzgara maruz kalındığında görülür. Hastalık bulaşıcıdır. Bulaşmaya öpüşme, çatal bıçak, havlu ve kozmetiklerin ortak kullanımı neden olur.
Uçuk ile ilgili ayrıntılı bilgi uçuk yazımızda.
Demir, B12 ve folat eksikliği
Folik asit DNA hasarının giderilmesi için gerekli önemli bir vitamindir. Gebelikte embriyo sağlığı için çok önemlidir. Eksikliğinde folik asit eksikliği anemisi gelişir. Anemi kırmızı hücrelerinin yetersizliği durumudur. Anemi görüldüğünde kırmızı kan hücreleri oksijeni organlara gönderemez. Folat eksikliği ve anemi ağız yaralarına neden olur. Demir eksikliği anemisi de ağız yaralarına neden olur. Bu yaralar aft görünümündedir.
Folat eksikliğinde ağız yarası ile birlikte yorgunluk, halsizlik, soluk deri, saçlarda beyazlama ve çocuklarda gelişme geriliği görülebilir. Anemi de ise soluk ve soğuk deri, göz kararması, baş dönmesi, halsizlik, artmış veya azalmış kan basıncı, nabzın hızlanması ve belirginleşmesi görülür.
Kansızlığın birçok nedeni olabilir. Kaza sonucu yoğun kan kaybı, ameliyat, doğum, adet kanamalarının çok olması, bağırsaktan kanamaya neden olan ülser ve kanser gibi durumlar, otoimmun (bağışıklık sisteminin otomatik çalıştığı) hastalıklar ve genetik durumlar anemiye neden olabilir.
Gingivostomatit
Gingivostomatit sıklıkla çocuklarda görülen ağız ve dişetlerinde gelişen aft benzeri yaralardır. Birlikte grip bulguları olabilir. Yaralar 2-3 hafta sürebilir. Gingivostomatit herpes simleks gibi virüsler ve stereptokok gibi bakteriler ile oluşur. Bu yaralar ayrıca dişlerin düzenli fırçalanmaması ve diş ipi kullanılmaması sonrasında da gelişebilir.
İnfeksiyoz mononükleoz
İnfeksiyoz mononükleoz deride ve ağızda pembe, mor, kabarık olmayan lekeler ile seyreden diğer adı öpücük hastalığı olan bir durumdur. Hastalığı Epstein-Barr virüsü yapar ve en çok ergen ve gençlerde görülür. Hastalığın bulguları 2-4 hafta sürer. Ateş, lenf bezi büyümesi, boğaz ağrısı, baş ağrısı, gece terlemesi, halsizlik ve kırgınlık hastalığın belirtileridir.
El ayak ağız hastalığı
Virüslerin neden olduğu enfeksiyon sonucu ortaya çıkan, oldukça bulaşıcı, döküntülü bir hastalıktır. Belirtiler ağızda veya ağız çevresinde ağız yarası; ellerde, ayaklarda, bacaklarda ya da kalçalarda döküntü ve kabarcıklar şeklinde kendini gösterir. Ağız içi, dil ve diş etlerinde ağrılı, kırmızı minik su toplamaları görülür. Ateş, halsizlik ve boğaz ağrısı ile birlikte görülebilir. Yaralar bulaşıcıdır ve 7-10 günde iyileşir.
Lökoplaki
Lökoplaki ağız mukozasında nokta veya yama tarzında beyaz lekelerin görüldüğü bir hastalıktır. Lökoplaki kansere neden olabileceği için erken tanınması diğer yaralara göre çok daha önemlidir. Hastalık yıllar içinde Skuamöz hücreli karsinom denen bir kansere dönüşebilir. Lökoplakiye sigara içmek, tütün çiğnemek ve şiddetli alkol kullanımı neden olabilir. Bazen de hiçbir neden olmadan lökoplaki gelişebilir. Bulgular dil üstü, dil atı ve yanak iç yüzlerinde ağrısız beyaz lekeler şeklinde görülür. Kanser gelişim belirtileri lökoplaki yüzeyinin pürüzlenmesi, sert kabarıklıklar gelişmesi, ülser açılması, kanamadır.
Pamukçuk
Ağızda ve dilde görülen bir maya enfeksiyonudur. Hastalık sıklıkla bebek, çocuklarda veya bağışıklık sistemi zayıflayan erişkinlerde görülür. Antibiyotiklerin kullanıldığı durumlarda daha sık gelişir. Ağız içinde beyaz, peynirimsi, yapışık kabarıklıklar şeklinde görülür. Hastalık Kandida türü bir maya mantarı ile oluşur. Mantara karşı kullanılan antifungallerle iyileşir. Bazen ağrılı olup yeme içme sorunu yaratabilir, tat kaybı olabilir.
Ağızda liken planus
Ağızda liken planus ağız içinde yaralara neden olan başka bir hastalıktır. Beyaz, dantelimsi kabarık yamalar şeklinde görülür. Bazen de hassas kabarık yamalar ve bu yamaların üzerinde kırmızı ülserlerle birlikte görülebilir. Ülserler kanayabilir ve yemek yerken ve dış fırçalarken ağrıya neden olabilir. Hastalık bulaşıcı değildir. Kroniktir ve kesin tedavisi yoktur. Tedavi için kortizonlu ve immünmodülatör (bağışıklık sistemini düzenleyen) ilaçlar kullanılır.
Ağız kanseri
Ağız kanseri (Skuamöz hücreli karsinom) dudak, yanak, diş etleri, dil, alt ve üst damakta görülür. Ağız kanseri iyileşmeyen beyaz veya kırmızı yaralar veya ülserler şeklinde görülür. Ağızdaki bulgulara kilo kaybı, diş eti kanamaları, kulak ağrısı, boyunda lenf bezlerinin büyümesi eşlik eder. Ağızda bu belirtiler var ise muhakkak bir Dermatoloji uzmanına başvurulmalıdır. Tanı biyopsi alınarak konulur. Tanının erken konulması hayat kurtarıcıdır.
Pemfigus vulgaris
Pemfigus vulgaris nadir otoimmün (bağışıklık sisteminin sağlıklı vücut hücrelerini öldürmeye çalıştığı durum ) bir hastalıktır. Pemfigus vulgaris deri ve ağız, boğaz, burun, gözler, cinsel bölge ve akciğer mukozasını etkiler. Kolaylıkla patlayıp kanayabilen, ağrılı ve kaşıntılı su toplamaları gelişir. Ağızda olan yaralar nedeni ile yeme ve içme zorlaşır. Tedavide ağızdan kortizonlu ilaçlar verilir.
Behçet hastalığı
Behçet hastalığının en önemli belirtisi ağızda görülen aftlardır. Cinsel bölgede ise tekrarlayan deri renginden açık renkte izler bırakan yaralar görülür. Gözde kızarıklık, ağrı ve bulanık görme ile kendini gösteren görme tabakasının iltihabı (üveit), genelde bacakların ön yüzünde kırmızı ve ağrılı düğme gibi şiş sertlikler, vücutta sivilceler, bacakta çizgisel kızarıklık, şişlik ve ağrı, eklemlerde ağrılı şişlikler Behçet hastalığının en sık görülen belirtileridir.
Behçet hastalığı ile ilgili ayrıntı için tıklayınız.
Frengi (Sifiliz)
Frengi, diğer adıyla frengi, Treponema Pallidum adlı mikrobun yol açtığı cinsel temasla bulaşan sistemik bir hastalıktır. Tedavi edilmez ise beyin, sinir, göz ve iç organlarda ciddi hasarları beraberinde getirerek ölüme neden olur. Birkaç gün gibi kısa bir zaman içinde ortaya çıkan; yuvarlak, sert, ağrısız, beyaz (şankr) ağız yarası görülür. (birinci evre) İkinci evrede deri belirtileri ile birlikte, ağız içinde beyaz plaklar gelişir. Bu dönemde frengi çok bulaşıcıdır.
Crohn hastalığı
Crohn hastalığı sindirim sisteminde ülserler ile seyreden iltihabi bir bağırsak hastalıktır. Crohn hastalığında ağızda aft şeklinde yaralar görülür. Aftlar beyaz, gri veya sarı renkli, küçük, yuvarlak veya oval, ağrılı ve gruplar halinde görülen ülserlerdir. Hastalığın belirgin bulguları ishal veya kabızlık, kanlı dışkılama, ateş kilo kaybı, halsizlik ve yorgunluktur. Hastalıktaki iltihabi durum, vitaminlerin yeterince emilememesi ve hastalıkta kullanılan bazı ilaçlar ağızda aftlara neden olur.
Ülseratif kolit
Ülseratif kolit, kalın bağırsağın iç yüzünü döşeyen tabakanın ödemli, ülserli ve iltihaplı hastalığı olarak tanımlanır. Hastalıkta kramp şeklinde karın ağrıları, ishal ve ishalle birlikte kanama, dışkıyla birlikte sümüksü akıntı, kansızlık, bazen kabızlık ve iştahsızlık gibi belirtiler görülür. Diğer bulgusu ağızda aft şeklinde ağız yarası görülmesidir. Ağız yarası ile birlikte ayrıca ağız kuruluğu, tat duygusunda değişme, dudaklarda ve dilde iltihabi reaksiyon görülebilir.
Referanslar:
https://www.healthline.com/health/mouth-sores#symptoms
https://turkdermatoloji.org.tr/media/hasta_bilgilendirme/Agiz_Yaralari.pdf
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/21754-mouth-sore
https://www.medicalnewstoday.com/articles/323244#causes
https://turkderm.org.tr/menu/70/agiz-hastaliklari-ve-yaralari