Cilt hijyeninin temel amacı, cildin temizliğini, tazeliğini, parlaklığını ve genel sağlığını korumaktır. Ancak bu hijyen derinin koruyucu yüzey proteinlerini ve lipitlerini ortadan kaldırmadan, cilt florasını etkilemeden ve pH’ı değiştirmeden sağlanmalıdır. Cilt temizliği için sabunlar veya cilt temizleyici ürünler kullanılır.
Sabun nedir?
Sabun cilt temizliğinde kullanılan, çeşitli sıvı veya katı yağların ( genellikle bitkisel yağların) sodyum hidroksit (kostik soda) ile karıştırılması ile elde edilen kozmetik üründür.
Cilt temizleyici ürün nedir?
1940’ lı yıllara kadar cilt temizliğinde sabunlar kullanılırken, 2. dünya savaşı sırasında bitkisel veya hayvansal yağların elde edilmesi zorlaştığından; sabuna alternatif cilt temizleme ürünlerini keşfedildi. Bu ürünler Amerika ve Avrupa’da İngilizce syntetic ve deterjant kelimelerin ilk üç harfi alınarak syndet olarak adlandırılmıştır. Fakat bu terim ülkemizde kullanılmamaktadır. Sabuna alternatif ürünlere ülkemizde cilt temizleyici ürün (yüz temizleme jeli, duş jeli vs) demekteyiz. Deterjan kelimesi hepinize biraz garip geldi biliyorum. Ama günümüzde kullandığımız bir çok cilt temizleyici ürün ve şampuanlar aslında sentetik deterjan içeriyor.
Şimdi biraz bu ürünlerin fayda ve zararlarından bahsedelim.
Sabunun faydaları
Önce sabun daha kolay ulaşılabilir birçok markette rastlayabileceğimiz ucuz bir ürün. Yüz yıllardır kullanıldığı için yarar ve zararları çok iyi bilinmekte, ayrıca deterjan içermediği için çevre kirliğine neden olmamaktadır. Ayrıca sabun deterjan içermemesi nedeni ile insan sağlığını etkileyebilecek olası yan etki (Kanser vb) riski mevcut değil. Sabunun faydalarını listeleyecek olursak:
- Etkili bir temizleme sağlar.
- Antimikrobiyal etkisi vardır.
- Doğal sürfaktandırlar. (Yüzel gerilimini azaltıcı)
- Güzel kokuludur.
Sabunun zararları
- Sabun alkali pH’ a sahip olması nedeni ile derinin asidik pH’ını alkaliye çevirir.
- Deride lipitlerin kaybolmasına ve proteinlerin parçalanmasına neden olur.
- Deriden su kaybına neden olur.
- Deri florasını bozar.
- Deride tahriş ve hassasiyet yapabilir.
- Kuruluk ve kaşıntı oluşturabilir.
- Deride kalıntı bırakabilir.
Cilt temizleyicilerinin faydaları
- Etkili bir temizleme sağlar
- Antimikrobiyal etkisi vardır.
- Deri bariyer fonksiyonunu korur.
- Yüzey pH’ının asidik olarak kalmasını sağlar.
- Deride kalıntı bırakmaz
- Cilde uyumludur.
Cilt temizleyicilerinin zararları
- Tahriş edici potansiyelleri vardır.
- Kaşıntı oluşturabilir.
- Hassasiyet yapabilir.
- İçinde ki koruyucu madde ve kokular alerjik reaksiyona neden olabilir.
Bu iki ürünün avantaj ve dezavantajları kişinin cilt tipi, cilt hastalığı bulunup bulunmadığı, ürünün kullanıldığı bölgeye ve kişinin yaşadığı iklim şartlarına göre değişebilir. Örneğin normal cildi olan ve nemli bir bölgede yaşayan bir kişinin ellerini sabunla yıkaması sorun yaratmazken, kuru ciltli ve soğuk bir bölgede yaşayan kişinin sabun kullanması ellerini kurutur, hatta tahriş egzaması gelişmesine bile neden olabilir.
Geleneksel sabunun ciltle uyumsuzluğu göz önüne alındığında, hafif cilt temizleyici ürünler (sindetler) sağlıklı, zarar görmüş ve hastalıklı ciltlere temizlik, antimikrobiyal koruma ve genel cilt hijyeni sağlar. Sabunlar ise temizleme sırasında protein ve lipit gibi doğal cilt bileşenlerinin kaybolmasına neden olur ve durulamadan sonra cilt yüzeyinde kalır. Bu tür olumsuz etkiler cildin yapısal ve fonksiyonel bütünlüğünü bozar ve zamanla bariyer özelliklerini kaybolur. Bu nedenle geleneksel sabunlar günümüzde daha az kullanılmaktadır.
Diğer yandan cilt temizleyicileri genellikle geleneksel sabunlardan farklı olarak kimyasal işlemlerden geçirilen sıvı , katı yağlar veya petrol ürünlerinden elde edilir. Modern cilt temizleyicilerinde kullanılan yüzey aktif maddeler (sodyum lauril sülfat (SLS) gibi sürfaktaktanlar) cilt için oldukça tahriş edici oldukları ve sentetik olarak üretildikleri için genellikle kötü bir üne sahiptir. Fakat kozmetik şirketleri piyasada SLS dışında doğal yüzey aktif maddeleri (bitkisel yağlar) daha yüksek maliyet nedeniyle kullanmamaktadır. Bu nedenle tüketicilerin cilt temizleyici ürünlere güveni azalmış, doğal sabunlara yöneliş artmıştır.
Yazıdan da anladığınız üzere konu başlığında ki soruların cevabını vermek biraz zor. Yüzyıllardır kullandığımız sabunların zararlarını oldukça iyi biliyoruz. Fakat syndet denen cilt temizleyici ürünlerin içindeki kimyasal maddelerin insan ve çevre sağlığına olumsuz etkilerinin bilinmesi için çok daha fazla araştırma yapılmasına gerek var. Aslında bu araştırmalar sadece cilt temizleyiciler için gerekli değil, tüm kozmetik ürünlerin güvenirliliği için önemli.
Bu konu ile ilgili diğer yazılar:
Referanslar:
https://www.europeanreview.org/wp/wp-content/uploads/11432-11439.pdf
https://www.jstor.org/stable/25033839
https://www.jstor.org/stable/25033358
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8954092/