Uyuz dünyada ve ülkemizde zaman zaman salgınlara yol açan bulaşıcı bir deri hastalığıdır.
Son yıllarda birçok dermatoloji uzmanı ve bazı meslek kuruluşları uyuz vakalarında belirgin bir artış gözlediklerini, bunun bir uyuz salgınına işaret ediyor olabileceğini ifade ediyor.
Ülkemizde gerçekten bir uyuz salgını var mı?
Bu sorunun cevabını gelin birlikte arayalım.
Geçtiğimiz aylarda Sağlık Bakanı Fahrettin Koca “Salgın söz konusu değil, endişeye sebep olacak bir artış yok. Türkiye genelinde uyuz vakalarında prevalansın geçen yıla göre yüzde 7 oranında arttı, deprem bölgesinde bu artış yaklaşık yüzde 13. Deprem bölgesi için beklenenin altında. Dolayısıyla ciddi bir artış olmadı. Bir salgın durumundan bahsedilmesi söz konusu değil” diye bir açıklama yaptı.
Bakan da uyuz vakalarında bir artış olduğunu kabul ediyor, fakat bu artışın salgın olarak nitelenemeyeceğini söylüyor.
Peki salgın nedir?
Kabaca bir hastalığın toplum içinde beklenenden daha fazla görülmesidir.
Türk Dermatoloji Derneği ne diyor?
Ekim 2023’de yapılan Ulusal Dermatoloji Kongresi sonrasında Türk Dermatoloji Derneği adına açıklama yapan Dr. Durdu, “Ülkemizde son 5 – 6 yıldır uyuz salgınları yaşanmaktadır. Özellikle 2023 Şubat ayında meydana gelen deprem felaketi sonrasında uyuz salgınları gittikçe arttı. Kesin verileri almak için uyuzun bildirimi zorunlu hale getirip, bakanlıkça verilerin verilmesi lazım. Bu konuda bazı çalışmalar yapılmış. Son 3 – 4 yıl içerisinde 30 – 40 kat arttığı ile ilgili veriler var” diyor.
Dr. İlhan Birgün Gazetesi’ndeki köşesinde, Sağlık Bakanlığı’nın 2022 Sağlık İstatistik Yıllığı’nı, 2024 Ocak ayında dahi hala yayınlamadığını söylüyor. Bu durum güvenilir veriye zamanında ulaşmamızı olanaksız hale getiriyor.
Türkiye’de 2000 – 2018 yılları arasında yapılan çalışmalardan uyuz görülme sıklığının yüzde 1’in üzerine çıkmadığı bilinmektedir. Ne yazık ki 2018 sonrasında uyuz vakalarının arttığı ve hatta bir uyuz salgınının olduğuna dikkati çeken çalışmalar mevcut.
Örneğin Dr. Bener, 2018 yılında Darıca Farabi Eğitim ve Araştırma Hastanesi Dermatoloji polikliniğine başvuran uyuz hastalarının sayısında 2014 yılına göre 7,6 kat artış olduğunu bildirmiştir.
Dr. Baykal ve arkadaşlarının 2016 – 2019 yılları arasında İstanbul’da yapılan iki merkezli araştırmasında, 2016 – 2017 yıllarında uyuz vakalarının nispeten istikrarlı seyrettiği, birinci merkezde vakaların 2019 son çeyreğine kadar kademeli olarak artarak, yaklaşık 3 katına ulaştığını, 2. merkezde ise bu sürede yaklaşık 4.5 kat bir artış görüldüğünü bildirmişlerdir.
Başka bir çalışmada Dr. Demircan ve arkadaşları 2017 ile 2019 arasında Adana Seyhan Devlet Hastanesi Dermatoloji polikliniğine başvuran uyuz hasta sayısının kademeli olarak arttığını ve bu artışın 2017 yılıyla kıyaslandığında, 2019 yılında yaklaşık 4.5 kat olduğunu belirtmişlerdir.
Dr. Özden ve arkadaşları Türkiye’nin farklı bölgelerinden on iki merkezde yürütülen çalışmalarında uyuz hastalarının sayısının 2014 – 2017 yılları arasında sabit kaldığını saptadılar. Başlangıca göre 2018 yılında yüzde 81 ve 2019’da daha da yüksek oranlarla (yüzde 138 ) artış saptadılar.
Son olarak Mart 2023 yılında yayınlanan bir makalede Dr. Gürok, Elazığ Fethi Sekin Şehir Hastanesi Dermatoloji Polikliniğine 2019 – 2021 yılları arasında başvuran hastalarda uyuz vakalarının üç yıl içinde giderek arttığını, bu artışın en fazla 2021 yılında ve özellikle yılın son çeyreğinde olduğunu bildirdi.
Bu çalışmalardan 2018 yılı son çeyreğinden 2021 yılı son çeyreğine kadar uyuz vaka sayısında belirgin bir artış olduğunu ve bu nedenle bir uyuz salgınının mevcut olduğunu söyleyebiliriz. Elimizde daha sonraki yıllara ilişkin veri bulunmadığından “güncel” durum üzerine yorum yapamıyoruz. Ancak salgının gidişi ve Sağlık Bakanlığı tarafından bilinen hiçbir tedbir alınmadığı düşünüldüğünde, 2022 ve 2023 yıllarında salgının daha da büyümüş olabileceğini söyleyebiliriz.
COVİD-19 pandemisinde Türkiye’de uyuz vakaları arttı mı?
Dr. Etiz ve arkadaşlarının 2023 yılında Türkiye Parazitoloji Dergisi’nde yayınladıkları “Kovid-19 Pandemisi Sırasında Uyuz Salgını” konulu makalede Covid-19 pandemisi esnasında uyuz sıklığının kademeli olarak arttığını yazmışlardır.
Uyuz vakaları neden arttı?
Türk Dermatoloji Derneği Başkanı Dr. Yılmaz’ın “Uyuz 20-30 yılda bir yükselme eğrisi gösteriyor. Son yükselişte de 3 temel faktör etkili oldu. Pandemi, deprem ve kontrolsüz nüfus hareketliliği. Pandemide hastalar hekime ulaşamadı. Aynı evde aile bireylerine de bulaştırdılar. Böyle böyle hastalık büyüdü. Depremden sonra, konteyner kentlerde komün yaşam ve ortak kullanılan eşyalarla zaten uyuzda artış bekliyorduk. Ülkemize aldığımız göç ve kontrolsüz nüfus büyümesi de aynı şekilde uyuzlu hastaların temasına ve vakaların yayılmasına sebep oldu.” şeklinde açıklaması bu soruyu net bir şekilde açıklıyor.
Uyuz hastalarında tedaviye direnç var mı?
Evet. SGK’nın ödediği permetrin içeren deriye sürülen ilaçlara karşı çok belirgin bir direnç olduğu gözlemlenmekte ve bunun uyuzun yayılmasını büyük oranda etkilediği dermatoloji uzmanları tarafından tecrübe edilmektedir. Bu nedenle Türkiye’de permetrin direncinin araştırılması lazım. Maalesef permetrin dirençli olgularda kullanacağımız ağız yolu ile kullanılan ivermektin ilacı ülkemizde bulunmakta; fakat SGK tarafından ödenmemektedir. İlacın fiyatı 1000 TL civarında. Bu fiyatı birçok dirençli uyuz hastası ödeyememekte, tedavide gecikmeler olmakta, dolayısıyla uyuz salgını mücadelesi daha da zorlaşmaktadır. Bu nedenle ivermektin denen ilacın bir an önce SGK ödeme kapsamına alınması gerekli.
Uyuz kaşıntı dışında komplikasyonlar yapabilir mi?
Uyuz salgını deyip geçip gider diye bakmamak lazım. Uyuz hastalığı sadece ciddi ve inatçı bir kaşıntıya neden olmaz. Yüzeysel deri enfeksiyonları, yumuşak doku enfeksiyonları, sepsisten, glomerilonefrit ve akut romatizmal ateşe kadar ciddi komplikasyonlara ve hatta bağışıklık sistemi iyi çalışmayan hastalarda ölüme bile neden olabilen bir hastalıktır.
“Uyuz” ile ilişkili diğer yazılar:
Deri hastalıklarından korunma
Uyuz hastalığı nedir? Nasıl bulaşır?
Uyuz tedavisi nasıl yapılır?
Uyuzdan korunma
Türkiye’de uyuz salgını var mı?
Referanslar:
https://turkdermatoloji.org.tr/public/media/files/file/19.10.2023.pdf
https://gazeteoksijen.com/saglik/doktorlar-her-gun-yeni-bir-uyuz-vakasi-geliyor-194204
https://www.trthaber.com/haber/saglik/bakan-koca-uyuz-hastaligiyla-ilgili-bir-salgin-soz-konusu-degil-808852.html
https://www.emro.who.int/health-topics/disease-outbreaks/index.html
https://www.birgun.net/makale/2024te-sagligimiz-495920
Increase in scabies incidence: a retrospective cohort study
Scabies outbreak in Turkey in 2018–2019
Türkiye’nin Adana Bölgesinde Görülen Uyuz Olgularının Epidemiyolojik Özellikleri: Kesitsel Çalışma
An extraordinary outbreak of scabies in Turkey
Increase in Scabies Incidence: Tertiary, Retrospective, Single Center Study