Uyuz hastalığı (Skabiyez) en az 2500 yıldır insanlarda görülen çok kaşıntılı ve bulaşıcı olan bir parazit hastalığıdır.
Uyuz hastalığı kimlerde görülür?
Hastalık tüm yaş, cins, ırk ve sosyoekonomik düzeylerde görülür. Hastalık toplu yaşanan yurt, yaşlı bakım evi ve bunun gibi yerlerde daha sık görülür.
Ailesel uyuz durumlarında iki yaşın altındaki çocuklar ve sıkı teması bulunan aile bireyleri risk altındadır.
Uyuz hastalığı neden olur?
İnsan gözü tarafından görülemeyen Sarcoptes scabiei var. hominis adlı bir parazit, uyuz hastalığına neden olur. İnce 8 adet bacağı, yatsı bir gövdesi vardır ve deride bir tünel açar. Dişi parazit deride tünel kazarken, yumurtalarını bırakır ve alerjik reaksiyon oluşturan bir sıvı salgılar. Bunun sonucunda özellikle geceleri artan bir kaşıntı ortaya çıkar. Eğer bir akar deriden kazınırsa dışarıda yaklaşık olarak 24 saat yaşar.
Uyuz nasıl bulaşır?
İnsan uyuzu kişiden kişiye 15-20 dakika süren sıkı temas (aynı yatakta yatma, ortak giysi ve eşya kullanımı) ile bulaşır. Sadece tokalaşma ile bulaşması kolay değildir. Bulaştıran kişi arkadaş veya aile bireyleri olabilir. Sosyoekonomik düzeyi düşük, kalabalık halde yaşanan ve kötü hijyene sahip bireylerde daha sık görülmesine rağmen uyuz herkese bulaşabilir. Uyuz aynı zamanda cinsel temas ile de bulaşan bir hastalıktır. Uyuz teşhisi konulan yetişkinlerde şüpheli ilişki öyküsü varsa cinsel yolla bulaşan hastalıklar da araştırılmalıdır. Bu amaçla klinik muayeneye ilaveten, HIV, sifilis (frengi) ve hepatit testleri uygulanabilir.
Uyuz hastalığının belirtileri nelerdir?
En erken ve belirgin bulgu özellikle geceleri artan kaşıntıdır. Kaşıntı sıcak ortamda belirginleşir. Kaşıntı parazitin bulaşmasından 4-6 hafta sonra başlar. Uyuz hastalığı derinin daha sıcak olduğu kıvrım bölgelerinde daha sık görülür. Parmak araları, el bileği ve dirsekler, kalçalar ve göbek bölgesi, göğüs bölgesi ve penis sık görüldüğü alanlardır. Ayrıca akarlar yüzük altında, bilezik ve saat altında ve tırnak altında bulunmaya eğilim gösterir. Erişkinlerde el, ayak tabanları ve yüzde genellikle döküntü yok iken, çocuklarda bu bölgelerde tutulum vardır.
Erken dönemde kırmızı kabarcıklar, su dolu kabarcıkları görülebilir. Özellikle el parmak aralarında görülen parazitin yaşadığı 1-10 mm uzunluğunda olan gri beyaz renkli tüneller çok tipiktir. İlerlemiş uyuz hastalarında deri kabuklu ve pullu bir hal alır.
Uyuz hastalığı olan çocuklar gece boyunca kaşıntı yüzünden uyuyamadıklarından yorgundur. Kaşınan yerlerde ikincil olarak bakteri enfeksiyonu gelişebilir. Bir çok çocuk hasta uyuzu için değil, bakteri enfeksiyonu için tedavi edilir. Bakteri enfeksiyonunun tedavi edilmesi biraz rahatlama sağlasa da, uyuz tedavi edilmediğinden hastalık yeniden tekrar eder.
Kabuklu Uyuz Hastalığı (Norveç Uyuzu) nedir?
Kabuklu uyuz hastalığının bulgularının oldukça şiddetli geçtiği bir uyuz şeklidir. El ve ayaklarda olmak üzere vücudun geniş alanları kabuklu ve pulludur. Bu kabukların altında binlerce akar ve yumurtası vardır. Deri kalınlaşmış olduğundan ve ilaçlar akarlara yeterli derecede etkili olamadıklarından tedavisi zordur. Bu tip uyuz yaşlı hastalarda, AIDS‘li hastalarda veya bağışıklık sistemi bozuk olan kişilerde görülür.
Uyuz tanısı nasıl konulur?
Dermatoloji Uzmanının yapacağı dikkatli bir muayene tanıyı konulur. Bir çok hastaya spesifik bir test yapılmadan kolayca tanı konulur. Bazı şüpheli olgularda şüpheli alana bir damla yağ damlatılır ve hafifçe alınan bir kazıntı mikroskopta incelenmek için cama yayılır. Tanı akarın veya yumurtalarının görülmesi ile konulur. Parazit dermoskopi muayenesi ile de saptanabilir.
Uyuz geçiren bir kişi yeniden uyuz olabilir mi?
Evet. Uyuz hastalığı kalıcı bir bağışıklık bırakmaz.
Uyuz hastalığı nasıl tedavi edilir?
Uyuzun tedavisi kolay ve çabuktur, fakat ülkemizde ki salgın ve şiddetli olguların çok olması nedeniyle şuan tedavide zorlanılmaktadır. %5 permetrin içeren kremler gece yatmadan evvel tüm vücuda uygulanır. Uygulanma öncesi vücut iyice yıkanır ve keselenir. Krem, kuru bir cilde tüm vücudu kaplayacak şekilde (el, parmak araları, ayak tabanı, kasık ve cinsel bölge, tırnakların altı, küçük çocuklarda yüzü de içerecek şekilde) sürülmeli 8-14 saat vücutta kaldıktan sonra sabah yıkanılır. Bir hafta sonra özellikle küçük çocuklara hala bulgu varsa ikinci bir tedavi yapılmalıdır. % 5 permetrinin tek bilinen yan etkisi özellikle şiddetli uyuz olgularında yanma ve batmadır. Bütün bulgular tedaviden 4 hafta sonra gerilemiş olmalıdır. Kükürtlü merhemlerde tedavi de kullanılabilir. Bazı durumlarda özellikle kabuklu uyuz vakalarında ağızdan alınan ivermektin içeren ilaçlara ihtiyaç olabilir. Antihistaminikler kaşıntıyı baskılamak için kullanılır.
Tedavi yapılırken evde yaşayan tüm aile bireyleri hastalığın belirtileri olmasa da tedavi edilmelidir. Hastalık yaygın epidemi yaptığında risk altındaki tüm gruplar tedavi edilmelidir. Hatta yakın teması olan arkadaşlar, bakıcılar ve sınıfta yakın teması bulunan kişiler de tedavi edilmelidir. Kıyafetler ve yatak örtüleri yıkanmalıdır.
Gelecek hafta ki yazımızda “Uyuzdan korunmak ve tedavi olmak için ne yapılmalı?” sorusunun cevaplarından bahsedeceğiz. Bizi takipte kalın.
“Uyuz” ile ilişkili diğer yazılar:
Uyuz tedavisi nasıl yapılır?
Uyuzdan korunma
Türkiye’de uyuz salgını var mı?
“Uyuz hastalığı” ile ilişkili kaynaklar:
http://turkdermatoloji.org.tr/media/hasta_bilgilendirme/Uyuz.pdf
http://www.turkderm.org.tr/menu/72/kasinti-ve-uyuz
“Uyuz hastalığı” ile ilgili sorular ve cevapları için tıklayınız.