Liken planus sık görülen deriyi, ağız içini veya her ikisini birden etkileyen bir hastalıktır. Toplumda %1 oranında görülür.
Liken ne değildir?
Hastalığı anlamak için önce ne olmadığını bilmek gerekir. Liken planus bir enfeksiyon hastalığı değildir. Hastalığın başka bir kişiye bulaşması imkansızdır. Hastalık bir kanser türü değildir, kalıtımsal olarak geçmez ve gıdalarla ilişkili değildir.
Liken planus nedir?
Liken planus deriyi, ağız içini ve bazen her ikisini de etkileyen enflamatuar bir deri hastalığıdır. Hastalık cinsel bölgede de görülebilir. Hastalığın nedeni bilinmemektedir. Bazen kalp, hipertansiyon ve eklem hastalıklarında kullanılan ilaçlara karşı liken planus tipinde reaksiyon gelişebilir. Bu durumda ilaçlar kesildikten bir kaç hafta sonra döküntü gerilemeye başlar. Bu hastalığı olan kişilerin bazılarında Hepatit C bulunabilir ve Dermatoloji uzmanınız hepatiti C araştırmak için bazı kan tahlilleri isteyebilir. Hastalık erkek ve kadınları eşit olarak etkiler ve en sık orta yaşlarda görülür.
Deride Liken Planus
Hastalıkta deride kırmızımsı morumsu, çok kaşıntılı, düz yüzeyli kabarıklıklar meydana gelir. Vücudun herhangi bir yerinde görülebilmekle birlikte el bileği ve ayak bileği en çok görüldüğü yerlerdir. Hastalık sırtın alt bölgesi, boyun, bacaklar, cinsel bölge ve nadir olarak da saçlı deri ve tırnaklarda görülebilir. Kalın olan döküntüler özellikle alt bacak ön yüzünde görülür. Su kabarcığı olması nadirdir. Tipik görünümde olan liken planusu tanımak kolayken, bazen biyopsi almak gerekebilir.
Bazen derideki hastalık daha az problem yaratır ve tedavi gerektirmeyebilir. Bununla birlikte hastaların çoğunda kaşıntı şiddetlidir. Bir çok hastada hastalık 2 yıl sürer. İyileştiğinde sıklıkla deride koyu renkli lekeler bırakır. Kendiliğinden ortaya çıkabildikleri gibi, kendiliğinden de kaybolabilirler. Beş hastadan birinde ikinci bir liken planus atağı olur.
Hastalığın kesin tedavisi olmamasına rağmen, hastalık gerileyene kadar tedavi kaşıntıyı azaltır ve döküntüyü iyileştirir. Hastalık her hastada birbirinden farklı göründüğü için tedavi seçenekleri de birbirinden farklıdır. En yaygın iki tedavi kortizonlu kremlerin ağızdan alınan antihistaminiklerle birlikte kullanımıdır. Her iki ilaçta kaşıntıyı azaltır. Daha şiddetli liken planus olgularında kortizon ağızdan verilebilir. PUVA denilen ultraviyole ışık tedavisi kullanılabilir.
Bu tedavileri almadan evvel doktorunuzla bu tedavilerin yan etkileri konusunda konuşun.
Hastalığın tedavisinde doktorunuzun önerilerine uymak takipleri aksatmamak gerekir. Travmaya uğrayan alanlarda liken planus lezyonları çıkabildiğinden derinizi travmalardan koruyun.
Ağızda liken planus
Hastalık en çok yanakları, dişetleri ve dili etkiler. Ağızdaki liken planusu tedavi etmek zordur, derideki hastalığa göre hastalık daha uzun sürer. Ne yazık ki liken planusu bulunan bir çok hastanın az da olsa ağızlarında lezyon vardır. Ağızda liken bulunan beş hastadan birinde ise deride liken planus vardır.
Ağızdaki hastalık beyaz çizgiler ve noktalar şeklinde görülür. Bu değişiklikler genellikle rahatsızlığa yol açmazlar. Diş hekimleri rutin muayeneleri sırasında hastalığı saptayabilirler. Çok şiddetli liken planusta ağızda ağrılı yara ve ülserler görülebilir. Hastalığı doğrulamak için ağızdan biyopsi almak gerekebilir. Doktorunuz bu yaranın bir enfeksiyon sonucu gelişip gelişmediğini araştırmak isteyebilir. Bazen biyopsiyi bir kaç kez tekrar etmek gerekebilir.
Liken tipinde allerjik reaksiyonlarda diş malzemelerine karşı gelişebilir, fakat bu durum nadirdir. Eğer böyle bir durum var ise allerjiye neden olan madde çıkartılmalıdır.
Bir çok tedavi ağrıyı azaltmasına ve yaraları iyileştirmesine rağmen ağız içi liken planusunda kesin tedavi yoktur. Ağrı ve yanma hissi yok ise tedavi yapmaya gerek yoktur. Çok şiddetli ağız içi liken planus olguları lokal sürülen ve ağızdan alınan ilaçlarla tedavi edilebilir. Ağızdaki hastalığı kötü ağız bakımından negatif yönde etkilenir. Bu nedenle hastalar yılda iki kez diş hekimine muayene olmalıdırlar.
Cinsel bölgede liken planus
Liken planusu bulunan beş bayandan bir tanesinde vajinal bölgede hastalık vardır. Eğer hafifse hiçbir rahatsızlığa yol açmaz. Fakat yara açılırsa, cinsel ilişki sırasında ağrıya neden olabilir. Erkeklerde cinsel bölgede liken görülme sıklığı daha azdır.
Risk altında mısınız?
Ağız içinde liken planusu olan hastalarda kanser geliştirme riski hafifçe artmıştır. Bu nedenle ağız içinde liken planus bulunan hastalarda tütün ve alkol kullanımı kanser gelişim riskini arttırdığı için yasaklanmalıdır. 6-12 ayda bir rutin ağız içi dermatolojik muayenesi yapılmalıdır.
Diyet
Baharatlı gıdalar, domates ve domatesli ürünler, kafeinli kahve ve kola, cips, mısır patlağı, eğer ağız içinde yara var ise hastalığı tetikleyebilir.
Tırnak tutulumu
Bazı olgularda tırnak tutulumu olabilir. Tırnak değişikliklerinin bir çoğu tırnak yatağını haraplar. Genellikle yalnızca bir kaç el ve ayak parmağı tutulabilir, fakat bazen hepsinde de görülebilir. Tırnakta uzunlamasına girinti ve kabarıklıklar, kalınlaşma, yataktan ayrışma ve tırnak kaybı görülebilir. Şiddetli olgularda tırnak geçici veya kalıcı olarak haraplanabilir.
Saçlı deri tutulumu
Nadir olgularda liken saçlı deride de görülebilir. Bu durum liken planopilaris adını alır. Liken planopilaris görülen alanda kızarıklık, tahriş ve bazı olgularda kalıcı saç kaybı gelişebilir.
Hastalık durağan ise hastalığın şiddeti ve dağılımında 1-2 aylık dönemde değişiklik olmaz. Hastalığın sebebini açıklayacak bir çok teori olmasına rağmen, bir çok dermatolog bu hastalığın otoimmun olduğunu düşünmektedirler. Otoimmun terimi şu anlama gelmektedir: Hastanın mikroplarla mücadele etmesini sağlayan beyaz küre hücreleri normal deri, ağız içi mukozası, tırnak ve saç hücrelerine saldırırlar.
Hastalık hakkında daha fazlası
Liken planus rahatsız edici ve tedavisi zor bir deri hastalığıdır. Hastalığın şiddeti ve dağılımı birkaç aydan sonra nadiren değişir. Hastalıkta tam iyileşme görülmezken, Dermatoloji uzmanınız sizin bulgularınız kontrol altına alacak tedavi planını oluşturacaktır.
“Liken Planus” ile ilgili diğer yazılar:
“Liken Planus” ile ilgili diğer yazılar:
http://turkdermatoloji.org.tr/media/hasta_bilgilendirme/liken_planus.pdf
“Liken Planus” ile ilgili sorular ve cevapları için tıklayınız.