Dermatolojide lazer tedavisi ilk kez 40 yıl önce kullanılmaya başlamıştır. İlk olarak Argon ve karbondioksit (CO2) lazerler iyi huylu doğumsal damar benlerini (portwine stain ve hemanjiom gibi) tedavi etmek için kullanılmıştır. Bu lekelertedavi ile bir miktar iyileşebilmekle beraber, yerlerinde kabul edilemeyecek oranda yara izi kalmıştır. Son 20 yılda lazerlerin gelişimi bir çok durumun ( doğumsal damarsal veya kahve renkli lekelerin, dövmelerin, yara izlerinin ve kırışıklıkların) tedavisinde bir devrim yaratmıştır.
Lazer ışığının özellikleri nelerdir?
Türkçeye Lazer olarak geçen ama aslında İngilizce’de LAZER olan terim “LightAmplification by the Stimulated Emission of Radiation.” kelimelerinin baş harflerinden oluşan bir akronimdir.
Lazerler aşağıdaki özellikleri taşıyan yüksek yoğunluktaki ışınlardır:
Monokromatik: tek dalga boyuna sahiptir.
Koherent: Işık dalgaları aynı fazdadır.
Collimated: Işık paralel olarak yayılır.
Lazer ışığı çok küçük nokta halinde yüksek enerji ile fokuslanabilir.
Lazer ışığı gaz (örneğin argon, kripton, karbon dioksit), sıvı ( örneğin dye (boya) lazerler) veya katı (e.g. ruby, neodymium:yttrium-aluminium-garnet, alexandrite) bi rortam içeren bir optik boşlukta üretilir. Lazer ortamındaki moleküller hareket geçirildikten sonra, bu moleküller hareketsiz hale geldiklerinde ışık fotonu salarlar. Farklı lazer ortamlarında tek bir dalga boyunda lazer ışığı üretir ve bu ışık görünür ışık aralığından (400-700 nm) infrared ışık ( 700 nm üzeri) aralığına kadar uzanır.
Damarsal deri lezyonları oksijenlenmiş hemoglobin denen bir maddeyi bulundurur ki; oksijenlenmiş hemoglobin 418, 542 ve 577 nm dalga boyundaki görünür ışın tarafından gayet iyi emilir.
Derideki kahve renkli oluşumlar melanin denen koyu renkli bir pigmenti içerdiklerinden görünür veya infrared ışığı emerler. Infrared lazerler oldukça hasar veren lazerlerdir, çünkü hücre içi ve hücreler arasında bulunan su tarafından absorbe edilirler.
Etraf dokuya hasar vermeden hedef hücreleri haraplamak lazer tedavisinin ana amacıdır.
Dermatolojide lazer tedavisinde hangi tip lazerler kullanılır?
Deriyi tedavi edebilen bir çok lazer tipi bulunmaktadır. Eski devamlı atım( continious wave=CW) veya yalancı devamlı (quasi-continious wave=QCW) atım üreten apan CO2 ve argon lazerler şimdi yerlerini aralıklı atım yapan lazerlere bırakmışlardır. Lazerlerin dalga boyu, atım süresi ve hedef doku tarafından emilim özellikleri hangi klinik durumlarda hangi tedavinin yapılabileceğini belirler.
Dermatolojide lazer tedavisi hangi cilt hastalıkları tedavi edilebilir?
Lazerler derideki yüzeyel damarsal anomalilerini, portwine stain, derideki kılcal damar genişlemelerini hemanjiomları, varisleri, piyojenik granülom, kaposi sarkomu ve bir çok damarsal hastalığı tedavi etmek amacıyla kullanılabilir. Argon, APTD; KTP, kripton, Copper bromid, Pulse dye lazer ve Nd YAG lazerler bu durumları tedavi etmek amacıyla kullanılabilir. CW Argon lazerler yüksek bir spesifik olmayan ısı hasarı yaparak iz bırakabildiklerinden yerlerini sarı ışıklı quasi-CW ve pulse lazerlere bırakmıştır.
Pulse lazerler damarsal hastalıkların tedavisinde ilk seçenektir, çünkü etkinlikleri iyi ve yan etkileri minimaldir. 5-10 mm gibi geniş başlığa sahip olup, geniş alanları kolaylıkla tedavi edebilme özelliğine sahiptirler. Operasyon sonrası yaygın purpura (morarma) 1-2 hafta kadar sürer ve bazen geçici renk değişiklikleri olabilir. Kabuklanma, deride doku değişiklikleri ve yar izi nadiren oluşabilir.
Yeni geliştirilen V-beam ultralong pulsedır ve de yüksek bir enerjiyi uzun bir sürede hedef doku olan damarlara ulaştırır ve aynı seviyede bir damar hasarı oluşturur. Eski pulse dye lazerlerdeki purura (morarma) yan etkisi daha düşüktür. Dinamik soğutma sistemi sayesinde yüksek enerji kullanılmasına rağmen uygulama konforlu, güvenli ve etkilidir.
Quasi_CW lazerler ile etkili sonuç verirken, derin yara izi oluşturabilirler. Oldukça sık görülen yan etkiler hafif kızarıklık, ödem ve geçici kabuklanmadır.
Lazer olmayan intense pulsed light cihazları da (IPL) damarsal hastalıkları tedavi etme için kullanılabilir.
Ciltteki renk değişiklikleri ve döğmeler
Melanine (deriyi boyayan pigment (boya) maddesi ) duarlı ve yüksek enerjili QS lazerler derideki bir çok renk değişikliliğini azaltır veya tamamen ortadan kaldırır. Çiller, doğum lekeleri, bazı doğumsal kahverenkli ve mavi benler, Ota/Ito nevüsleri (benleri) Becker nevüsleri(benleri) lazer ile tedavi edilebilir. Short pulse olan lazerler enerjilerini etkin bir şekilde melanin içeren melanozom denen organellere iletirler ki bunlar melanosit denen pigment hücreleri içinde bulunurlar ve de deriye rengini verirler. Lazer tedavisinin başarısı melaninin derinliğine ve lekenin tonuna göre değişir.
Yüzeyel yerleşen pigmentler kolay tedavi edilirken, derin pigmentli durumlarda long pulse lazerlerletedaviye ihtiyaç duyulur. özellikle koyu tenli kişileri tedavi ederken kalıcı beyaz lekelerin kalabileceği göz önünde tutulmalıdır.
Displastik benlere ya da lekeye lazer tedavisi yapılmadan önce biyopsi alınmalı ve mikroskop altında patolojik inceleme yapılmalıdır. Doğuştan olan kahverenkli benlerin lazer ile tedavisi tartışmalıdır. Lazerlerin uzun süre kullanımının melanom denen cilt kanserini tetiklediğine dair bir bilinmsel veri olmamasına rağmen bu riskin oldukçadüşük olduğu düşünülmelidir.
QS lazer sistemleri seçici olarak dövme boyasını deriye zarar vermeden harap eder. Haraplanan melanin pigmenti daha sonra lökosit ve makrofaj dediğimiz hücreler tarafından deriden uzaklaştırılır. Lazerlerin seçimi boyanın rengi, derinliği ve kimyasal yapısına göre değişir. 2-10 arasında seans gerekebilir. Sarı, turuncu ve yeşil renkli dövmelerin tedavisi daha zordur.
Siyah: QS ruby, alexandrite or Nd:YAG
Mavi yeşil: QS ruby, alexandrite
Sarı, turuncu, kırmızı: QS Nd:YAG or PDL
Diğer lazer tedavilerinde olduğu gibi bu tedavilerde de renk değişiklikleri, derin yara izleri oluşabilir.
Epilasyon
Lazer tedavisi aşırı kıllanma (hirsutizm) durumlarını tedavi etmek amacıyla kullanılabilir. Lazer tedavisi koyu renkli kılları kolaylıkla ortadan kaldırır, bu kılların yeniden çıkması 3-6 ayı alabilir. çok sayıda tedavi seansı bölgelere göre değişen oranda gerekebilir. İğneli epilasyona göre bu yöntem daha az ağrılı ve hızlıdır. Yan etkiler nadirdir, fakat tedavi edilen alanlara yakın bölgelerde ince tüylerde artış ve uzama olduğu bilimsel yazılarda yayınlanmıştır.
Long pulse diod, alexandrite, ruby ve Nd:Yag lazerler ve lazer olmayan IPL ışığı tedavi de kullanılabilir.
Yüz kırışıklıkları, skarlar ve güneş hasarları
Yüzde lazer resurfacing yapmak için yüksek enerji, pulse süresi ve scanneri bulunan lazerler kullanılır. Pulse Co2 ve erbium:YAG lazerler yüz kırışıklıkları, sivilce izlerive güneş hasarına bağlı gelişen bulguları azaltmak veya ortadan kaldırmak konusunda başarılıdır. Yüksek enerjili pulse ve scannerli lazerler diğer yüz yenileme tedavilerine göre genellikle tedavide altın standart oluştururlar. Co2 tedavisi olan hastalarda tipik % 50 oranında bie iyileşme olur. Ameliyat sonrası ağrı, hassasiyet, kırmızılık, şişlik ve derin yara izi kalabilir. hassasiyet ve kızarıklık birkaç ayda geçer.
Herpes gibi ikincil deri enfeksiyonları (yani uçuğun operasyon sonrası alevlenmesi yara iyileşene kadar söz konusu olabilir. Koyu renkli kişileri tedavi ederken uzun süren veya kalıcı olabilen renk değişikliklerinin olabileceği göz önünde bulundurulmalıdır.
Erbium: YAG lazerlerin Co2 lazerlere benzer etki ve yan etkileri vardır. Yan etkilerine ve uzun iyileşme zamanlarına rağmen bu lazerler iyi kullanılırlarsa mükemmel sonuçlar oluştururlar.
Son zamanlarda dermatolojide non-ablatif soyma yapmayan lazerler derinin orta tabakası olan dermiste bir yenilenmeye yol açmaktadır. Non ablatif lazerler dermisteki kollajeni yüzeyde herhangi bir hassasiyet oluşturmadan ısıtırlar. Deri üzerindeki hücrelere zarar vermesi soğutma sistemlerine bağlıdır. Derideki yenilenme için çok sayıda tedaviye ihtiyaç vardır.
Keloid ve hipertrofik skarlar
Keloid ve hipertrofik skarların tedavisi zordur ve de geleneksel tedaviler genellikle başarısızdır. Co2 ve erbium:YAG gibi lazerler klasik cerrahiye göre daha avantajlıdır. Son zamanlarda pulse dye lazerler de bu durumların tedavisinde kullanılmaktadır. Bu tedavilerin kortizon enjeksiyonları ile birlikte kullanılması iyi sonuç verir. Yapılan seanslar keloidin kızarıklığını, yüzeyini ve sertliğini iyileştirir.
Lazerlerin diğer kullanımları nelerdir?
Lazerler bazen siğillerin tedavisinde kullanılabilirler. (özellikle Co2 ve pulse dye lazerler) Ama bu tedavilerin klasik lazer tedavilerine bir üstünlüğü yoktur.
Co2 lazerler seboreik keratoz ve deri kanserlerini de tedavi etmek için kullanılabilirler. Ama geleneksel cerrahi ve koterizasyon daha ucuz bir tedavi yöntemidir.
407-420 nm dalga boyundaki mavi-mor ışık sivilce tedavisinde kullanılır, çünkü bu ışık sivilceye neden olan Proprionibacterium acnes adlı bakteriye toksik etki gösterir.
308 nm dalga boyunda ışık üreten excimer lazerler ise sedef ve vitiligo hastalığının tedavisinde kullanılabilir. Bununla birlikte bazen su kabarcıklarına yol açması tedaviyi zorlayan bir durumdur.
Lazer güvenli midir?
Lazerlerin güvenliği hangi lazer sisteminin kullanıldığı ve de lazer ayarlarına bağlıdır ve aşağıdaki şartlar bu güvenliği değiştirebilir:
İyi eğitilmiş eleman
Hasta ve çalışanların lazer gözlükleri ile korunmuş olması
Lazer odalarının kapısında uyarı yazısının bulunması
Odalarda yansıma yapan cihazların kullanılmaması
Odalarda yanıcı materyallerin bulunmaması
Lazerin yan etkileri nelerdir?
Lazerler deride yanık reaksiyonuna neden olabilirler. Bu durumlardaa şağıdaki yan etkiler oluşabilir:
Geçici ağrı, kızarıklık, morarma, su toplaması ve kabuklanma
Herpes Simpleks denen uçuk virüsünün aktive olması
Kalıcı olabilen beyaz veya deriden koyu olabilen cilt lekeleri
Oldukça az olmak üzere kalıcı yara izi